Τέσσερις βασικές προϋποθέσεις για τις αστικές αναπλάσεις έθεσε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκης, μιλώντας χθες σε ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο του ΥΠΕΝ, παρουσία και του υφυπουργού ΠΕΝ, Γιώργου Δημαρά.
«Σήμερα, ανοίγουμε μια συζήτηση η οποία αφορά τους σχεδιασμούς και τα οράματα για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής στην Αθήνα, τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων από μια πυκνή δόμηση και την έλλειψη κοινόχρηστων και δημόσιων χώρων», σημείωσε ο υπουργός και πρόσθεσε ότι το θεσμικό πλαίσιο, όπως θα διαμορφωθεί μέσα από εκτενή δημόσιο διάλογο, καλείται να πληροί τέσσερις βασικές προϋποθέσεις:
1. Συναίνεση ιδιοκτητών
2. Ουσιαστική συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης και όλων των εμπλεκομένων φορέων στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των αναπλάσεων
3. Διασφάλιση πόρων
4. Αυστηρή προτεραιοποίηση των περιοχών, στις οποίες θα προχωρήσει ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των αναπλάσεων, με βάση ορθολογικά κριτήρια.
Ο κ. Σταθάκης υπογράμμισε ότι, κατά το παρελθόν, «υπήρξε μια περιπέτεια με τις αναπλάσεις. Κάποιες προσπάθειες έμειναν ημιτελείς και τα όποια έργα που υλοποιήθηκαν ήταν λιγοστά».
Τα τελευταία χρόνια, επισήμανε, ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός στη χώρα έχει αλλάξει και θεσμικά έχουν γίνει μεγάλες τομές που περιλαμβάνουν:
- Ολοκλήρωση του κτηματογράφησης: Από το 25% το 2015, το 2020 θα φθάσει το 85-90% της ελληνικής επικράτειας.
- Επικύρωση δασικών χαρτών: από το 1% των δασικών χαρτών που είχε κυρωθεί το 2015, θα φθάσουμε στο 90% μέχρι το τέλος του 2019.
- Χάραξη γραμμής του αιγιαλού
Ταυτόχρονα, ανέφερε, η κυβέρνηση έχει προχωρήσει στη δημιουργία θεσμικού πλαισίου που περιλαμβάνει το νόμο για τον χωρικό σχεδιασμό και ένα σαφές Προεδρικό Διάταγμα για τις χρήσεις γης. Επίσης, πρόσθεσε ο ίδιος, με μεγάλη πλειοψηφία στη Βουλή, θεσμοθετήθηκε ο νόμος για τον έλεγχο και την προστασία του δομημένου περιβάλλοντος (4495/2017) και ενεργοποιήθηκαν ηλεκτρονικά εργαλεία για τη διαφάνεια, επιτάχυνση των διαδικασιών και διευκόλυνση των πολιτών (όπως, e-άδειες, e-πολεοδομία). «Έχοντας, λοιπόν, διαμορφώσει τα κατάλληλα εργαλεία, μπορούμε πλέον να υλοποιήσουμε μεγάλες αλλαγές. Οι αναπλάσεις είναι ένα από τα οραματικά στοιχεία στη συζήτησή μας», σημείωσε, κλείνοντας την ομιλία του, ο υπουργός.
Στην ημερίδα προβλήθηκαν και δύο βίντεο:
Δημαράς: Το πλαίσιο αναζωογόνησης και αναπλάσεων αστικού χώρου
Από την πλευρά του, ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Δημαράς, στάθηκε στην αναγκαιότητα ενός ολοκληρωμένου και επιχειρησιακού θεσμικού πλαισίου για τις αστικές αναπλάσεις, τονίζοντας ότι απαιτείται βελτίωση και εκσυγχρονισμός των θεσμικών εργαλείων και διαδικασιών για τον σχεδιασμό - επανασχεδιασμό και την υλοποίηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων ανάπλασης με στόχο την αειφορία και την ανθεκτικότητα των οικισμών.
Αναλυτικά η ομιλία του υφυπουργού:
«Επανασχεδιάζοντας τις πόλεις του μέλλοντος (των 10ετιών του 2030, 2040, 2050).
Α. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ (κυρίως Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Πειραιά, Πάτρας κ.λ.π.).
Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι το κέντρο της Αθήνας και των άλλων πόλεων της χώρας γηράσκει και υποβαθμίζεται. Ο κακός πολεοδομικός σχεδιασμός των προηγούμενων δεκαετιών ( πριν το νόμο 1337/ 1983 του Αντώνη Τρίτση, που προέβλεπε την εισφορά γης στα νέα σχέδια) και η σχετική εγκατάλειψη, δημιούργησε συνθήκες ασφυκτικές στα κέντρα των πόλεων, συνθήκες που επηρέασαν και επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής και την ασφάλεια των πολιτών της.
Επηρεάζουν επίσης την οικονομία και την εμπορική ζωή. Η απουσία χώρων πρασίνου, ασφαλών διαδρομών για περπάτημα και ποδήλατο, η κυκλοφοριακή συμφόρηση, το προβληματικό δίκτυο μέσων μαζικής μεταφοράς, αλλά και η αισθητική υποβάθμιση είναι ορισμένα μόνο από τα χαρακτηριστικά που απέκτησαν οι πόλεις.
Στα αρνητικά έρχεται να προστεθεί η γήρανση ενός σημαντικού αριθμού κτηρίων στο κέντρο, πολλά από τα οποία είναι ακατοίκητα και χρήζουν στατικής αποκατάστασης και σχεδόν όλα αναβάθμιση της ενεργειακής τους συμπεριφοράς (μονώσεις, διπλά τζάμια κλπ).
Ειδικά τα κέντρα των πόλεων, όπως της Αθήνας, έχουν δομηθεί μεταπολεμικά με βάση το ΓΟΚ (Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό) του 1955, που προέβλεπε ποσοστό κάλυψης 75% για τα μεσαία οικόπεδα και 85% για τα γωνιακά οικόπεδα.
Ο μέσος όρος ακάλυπτης επιφάνειας των οικοπέδων στο Δήμο Αθηναίων είναι περίπου 23%. Οι ακάλυπτοι αυτοί χώροι με τον ίδιο κανονισμό τοποθετούνταν στο πίσω μέρος των οικοπέδων και διαμόρφωναν «πηγάδια» στο κέντρο των οικοδομικών τετραγώνων, χωρίς δυνατότητα κυκλοφορίας του αέρα, αφού δεν επικοινωνούσαν με τους δρόμους και τους κοινόχρηστους χώρους.
Το πράσινο αποτελεί ένα πολύ μικρό μέρος της επιφάνειας των οικοπέδων και γενικά της πόλης. Ο όγκος και η μάζα των κτηρίων από μπετόν αρμέ είναι ένας τεράστιος συσσωρευτής θερμότητας, ότι χειρότερο για την επιβίωση στο κέντρο της πόλης τα καλοκαίρια.
Το φαινόμενο αυτό θα αυξάνεται με την προβλεπόμενη αύξηση της θερμοκρασίας, συνεπεία της κλιματικής αλλαγής.
Επειδή αποτελεί πολεοδομικό παραλογισμό το κέντρο της πόλης να υποβαθμίζεται, να ερημώνεται και να «σαπίζει», ενώ έχουμε μια διαρκή μετακίνηση και οικοδομική ανάπτυξη προς τα προάστια, αποτελεί επιτακτική ανάγκη να αντιστρέψουμε αυτή την κίνηση από τα προάστια προς το κέντρο.
Χρειάζεται αύξηση του πρασίνου;
Η πρωτεύουσα της χώρας έχει το μικρότερο ποσοστό πρασίνου από όλες τις πρωτεύουσες της Ευρώπης ανά κάτοικο.
Το ποσοστό ανά κάτοικο είναι γύρω στο 1.00 τετραγωνικό μέτρο. Η κανονική αναλογία πρασίνου που υπάρχει σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι 9.00 έως 10.00 τ.μ. ανά κάτοικο.
Αυτό σημαίνει ότι για να αποκτήσει η Αθήνα μια κανονικότητα σε ότι αφορά το πράσινο, θα πρέπει να πολλαπλασιαστεί η επιφάνεια πρασίνου που αντιστοιχεί σε κάθε κάτοικό της.
Β. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ;
ΕΡΩΤΗΜΑ: Μπορούμε να μείνουμε παθητικοί θεατές σε μια διαρκή υποβάθμιση των πόλεων περιμένοντας την πλήρη κατάρρευση και τότε να παρέμβουμε;
Η κλιματική αλλαγή επιβάλλει μεγάλες αλλαγές στην Αθήνα και σε άλλες πυκνοδομημένες πόλεις.
Οι απαιτήσεις από τις διεθνείς συμφωνίες, αλλά και οι απαιτήσεις βιώσιμου σχεδιασμού για τη χώρα μας απαιτούν:
- Μέχρι το 2050 όλα τα κτήρια να θερμαίνονται χωρίς καύση πετρελαίου ή φωταερίου.
- Χρειαζόμαστε να αυξήσουμε το πράσινο στις περιοχές που είναι ελάχιστο και στις οποίες το μικροκλίμα το καλοκαίρι είναι αβάσταχτο.
- Χρειάζεται αύξηση των κοινόχρηστων χώρων.
(Είναι γνωστή η έλλειψη σχολείων, παιδικών χαρών, χώρων άθλησης κ.λ.π.). - Χρειαζόμαστε ένα πυκνό δίκτυο πεζόδρομων για άνετες και ασφαλείς μετακινήσεις των πεζών.
- Χρειαζόμαστε τις λεγόμενες πράσινες διαδρομές, που συνδυάζουν το περπάτημα με το πράσινο.
- Χρειαζόμαστε ένα πυκνό δίκτυο ποδηλατοδρόμων για ήπιες και οικονομικές μετακινήσεις φιλικές στο περιβάλλον.
- Χρειαζόμαστε κτήρια που να αντέχουν σε μελλοντικούς μεγάλους σεισμούς.
- Χρειαζόμαστε κτήρια με καλή ενεργειακή συμπεριφορά, σύμφωνα με τις νέες συνθήκες και απαιτήσεις των καιρών.
Όμως πώς θα γίνει τούτο;
Δεν υπάρχει άλλος τρόπος λύσης τριών και περισσοτέρων ταυτόχρονα προβλημάτων, χωρίς μακροχρόνιο πρόγραμμα απόσυρσης κτηρίων και κατεδάφισης μέρους ή ολόκληρων οικοδομικών τετραγώνων.
Θα υπάρξει ούτως ή άλλως κατεδάφιση παλαιών κτηρίων, που δεν έχουν επάρκεια στατικής αντοχής σύμφωνα με τους κανονισμούς και δεν υπάρχουν άλλοι λόγοι να διατηρηθούν.
Το ερώτημα είναι θα γίνει τούτο με σχέδιο και προοπτική πολύπλευρης αναβάθμισης ή θα γίνεται ανοικοδόμηση παλιού τύπου αναπαράγοντας το πρόβλημα; Θα τολμήσουμε ανασχεδιασμό και νέους όρους για αύξηση του πρασίνου και κοινοχρήστων χώρων, με πράσινες διαδρομές και ανανέωση κτηρίων;
Βεβαίως θα υπάρχει παράλληλο πρόγραμμα για:
- την αποκατάσταση της στατικής αντοχής των παλαιών κτηρίων που θα κριθεί ότι δεν πρέπει να κατεδαφιστούν, με παράλληλη βελτίωση της ενεργειακής τους συμπεριφοράς.
- την αισθητική αναβάθμιση στις γειτονιές της πόλης με παρεμβάσεις χαμηλού κόστους, όπως η αύξηση του πρασίνου, οι εικαστικές παρεμβάσεις καλλιτεχνών από τα κέντρα τεχνών των Δήμων και πολλά ακόμα.
- την ανάπλαση αξιόλογων δρόμων, πλατειών και σημείων ιστορικής και πολιτισμικής αναφοράς, σε συνδυασμό με το σχέδιο ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων.
- την ενοποίηση ακαλύπτων χώρων και τη συνέχεια με τους κοινόχρηστους χώρους.
- την ανάπλαση κομβικών σημείων, όπως η περιοχή της σιδηροδρομικής εισόδου της πρωτεύουσας (Σιδηροδρομικοί Σταθμοί Λαρίσης – Πελοποννήσου)
Το μακρόχρονο πρόγραμμα μπορεί να γίνει αναπλάθοντας και ανασχεδιάζοντας τα κέντρα των πόλεων αυξάνοντας (υπερδιπλασιάζοντας) το πράσινο.
Απαιτείται ένα τολμηρό σχέδιο σε ελάχιστη κλίμακα οικοδομικού τετραγώνου και ευρύτερες περιοχές πολλών οικοδομικών τετραγώνων.
Στο σχέδιο αυτό προφανώς θα προβλέπονται και κατεδαφίσεις κτηρίων.
Η πόλη όταν τα κτήρια γεράσουν δεν πρέπει να ξανα-δομηθεί με τους ίδιους όρους που περιγράψαμε προηγουμένως.
Το ερώτημα είναι: γίνεται ή δεν γίνεται;
Παραδείγματα:
- Η ΑΤΤΙΚΗ ΟΔΟΣ
- Η ΓΕΦΥΡΑ ΡΙΟΥ- ΑΝΤΙΡΙΟΥ
Γ. ΤΟ ΝΕΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Για να γίνουν τόσο τολμηρές αλλά αναγκαίες παρεμβάσεις απαιτείται νέο θεσμικό πλαίσιο, πιθανόν να απαιτεί και αναθεώρηση κάποιων άρθρων του Συντάγματος.
Το πιο δύσκολο είναι το ζήτημα των πολλών μικρών ιδιοκτησιών και των εξ αδιαιρέτου οικοπέδων όπου είναι αδύνατη η κοινή απόφαση για τέτοιες αλλαγές προκειμένου να γίνει παρέμβαση σε κλίμακα οικοδομικού τετραγώνου.
Παράδειγμα: Σε οικοδομικό τετράγωνο 100χ70=7000 τ.μ. με Σ.Δ. = 4.2, έχουμε μεικτή δομήσιμη επιφάνεια= 29.400 μ2 , περίπου 400 με 500 ιδιοκτήτες.
Το θεσμικό πλαίσιο πρέπει να στοχεύει
- 1ο Να απλουστεύσει τις διαδικασίες για όλες τις αναπλάσεις των Δήμων και των Περιφερειών.
- 2ο Να ανοίξει δρόμους για μεγάλης έκτασης επεμβάσεις.
- 3ο Να ρυθμίζει θέματα συνιδιοκτητών, χωρίς να ζημιωθεί κανένας.
- 4ο Να προβλέπει χρηματοδοτικές λύσεις.
Μέχρι τώρα η έλλειψη συντονισμού σε τρία επίπεδα, Κυβέρνησης, Περιφέρειας και Δήμων είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα και η βασική αιτία που δεν προχώρησαν οι αναπλάσεις που σχεδιάστηκαν τα προηγούμενα χρόνια στο κέντρο της Αθήνας.
Να εξαιρέσουμε την «ενοποίηση των Αρχαιολογικών χώρων από την ΕΑΧΑ».
Διαφορετικές μελέτες έχουν στα συρτάρια τους οι υπηρεσίες της Περιφέρειας (μελέτες που έχουν πληρωθεί σε ιδιωτικά γραφεία ή σε πανεπιστημιακά ιδρύματα), άλλες οι Δήμοι, άλλες τα Υπουργεία.
Παραδείγματα: η αναβάθμιση και ενοποίηση των χώρων Πολυτεχνείου και Μουσείου, η ανάπλαση Αμαλίας – Πανεπιστημίου - Πατησίων και ένα σωρό άλλες μελέτες πολεοδομικών παρεμβάσεων.
Δ. ΤΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΘΗΝΑΣ
Προέβλεπε πράσινες διαδρομές
… Βασικές προτεραιότητες για την άμβλυνση των προβλημάτων και την ανάδειξη της φυσιογνωμίας του Πολεδομικού Συγκροτήματος Αθήνας – Πειραιά, είναι:
Η βελτίωση της ποιότητας του αστικού περιβάλλοντος με την ανάπλαση/αναβάθμιση του υφιστάμενου αστικού ιστού και των υποδομών, ιδιαίτερα στα κέντρα πόλης Αθήνας – Πειραιά, σε επιμέρους περιοχές με γηρασμένο κτηριακό απόθεμα ή και μεγάλες πυκνότητες, καθώς και στις πολεοδομικά και κοινωνικά υποβαθμισμένες περιοχές.
Η προστασία, βελτίωση και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος στο εσωτερικό του αστικού ιστού με την ενίσχυση μεγάλων και μικρών χώρων πρασίνου……
……Ο βασικός άξονας που συνέχει το στόχο της Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης, είναι η αρχή της συμπαγούς/συνεκτικής πόλης………..
Ε. ΕΠΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ
Θα προβλέπει:
Πράσινες διαδρομές, αύξηση πρασίνου και κοινοχρήστων χώρων, ανάπλαση και ανάδειξη κομβικών σημείων κ.λ.π.
1. ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ.
Πρώτος όρος και προϋπόθεση για να προχωρήσει αυτό το πρόγραμμα είναι:
Να μην αδικηθεί κανένας ιδιοκτήτης, όλοι θα πρέπει να είναι ωφελημένοι.
- Η αποζημίωση θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη από την πραγματική τιμή που έχουν σήμερα οι ιδιοκτησίες τους ή θα λάβουν ιδιοκτησίες μεγαλύτερης αξίας.
- Οι αναπλάσεις ευρύτερων περιοχών θα φέρουν μεγάλη υπεραξία, η οποία θα ωφελήσει το περιβάλλον της πόλης και τους πολίτες.
- Η νέα προγραμματική περίοδος 2020- 2027, στους βασικούς άξονες θα έχει οικονομικούς πόρους στις ενεργειακές αναβαθμίσεις κτηρίων και οικισμών.
- Απαιτείται αναπροσανατολισμός των πόρων σε κατεύθυνση βιωσιμότητας (οικονομικής και κοινωνικής). Μετακίνηση πόρων και στον κρατικό προϋπολογισμό, π.χ. από την οδοποιία στην αποκατάσταση των κτηρίων και το πρασίνισμα των πόλεων.
- Προτεραιότητα κατά την άποψή μου είναι η ανάπλαση της σιδηροδρομικής εισόδου της πόλης δηλαδή της περιοχής κοντά στους σιδηροδρομικούς σταθμούς Λαρίσης - Πελοποννήσου.
ΣΤ. ΦΟΡΕΑΣ Ή ΦΟΡΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ.
Για κάθε μεγάλη πόλη θα χρειαστεί φορέας οργάνωσης και υλοποίησης. Στη Διοίκηση θα συμμετέχουν οι Δήμοι , η Περιφέρεια και τα σχετικά Υπουργεία. Σε επεμβάσεις μικρής και μεσαίας κλίμακας οι φορείς αυτοδιοίκησης όπως ήδη συμβαίνει θα μπορούν να σχεδιάζουν και να εκτελούν τα δικά τους προγράμματα.
Ο φορέας μεικτής σύνθεσης απαιτείται κυρίως για επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας.
Θα μπορεί να προβεί μεταξύ άλλων στη δημιουργία τράπεζας γης και στην αξιοποίηση ακινήτων του ΔΗΜΟΣΙΟΥ ή σε συνεργασία με φορείς που έχουν δημόσιο χαρακτήρα (στρατιωτικά ακίνητα, ασφαλιστικά ταμεία κ.λ.π).
Παράδειγμα: ακίνητα της πολεμικής βιομηχανίας πρώην «καλυκοποιείο» 157. 000 μ2.
- Στην καταγραφή του κτηριακού και πολιτιστικού αποθέματος,
- Στη διενέργεια αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και εν γένει διαγωνιστικών διαδικασιών για τις προς ανάθεση μελέτες και εργολαβιών ή σύνθετων συμβάσεων.
Ζ. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Αξίζει να αναφερθούμε και σε ιδιαίτερες προσπάθειες για την ανάπλαση του κέντρου της Αθήνας που έγιναν κατά το παρελθόν από το Στέφανο Μάνο, τη Μελίνα Μερκούρη και τον Αντώνη Τρίτση, στην τολμηρή για εκείνη την εποχή παρέμβαση της πεζοδρόμησης της Διονυσίου Αρεοπαγίτου και της Αποστόλου Παύλου μέχρι το Θησείο.
Είναι υποχρέωσή μας να μην αφήσουμε τις πόλεις ή τμήματα των πόλεων να καταρρεύσουν. Να φροντίσουμε για την ανανέωσή τους και την προσαρμογή στις νέες συνθήκες. Και αυτό πρέπει να αρχίσει τώρα.
Πρόγραμμα μακράς πνοής, με σαφές χρονοδιάγραμμα, που να θέτει συγκεκριμένους στόχους, στοχεύοντας παράλληλα στη δημιουργική ενεργοποίηση του εργατικού δυναμικού και ιδιαίτερα των νέων.
Η ιδέα των αναπλάσεων στα μεγάλα αστικά κέντρα, αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια σημείο σύγκλισης επιστημόνων, κινημάτων και φορέων που έχουν αντιληφθεί την εξαιρετική σημασία της αναβάθμισης των αστικών κέντρων για την κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή της χώρας.
Πρέπει να δραστηριοποιηθούμε σε αυτό το όραμα αναβάθμισης των πόλεων, πρέπει να βρούμε τους τρόπους που θα αξιοποιηθούν και θα προσφέρουν άνθρωποι με νέες ιδέες και προτάσεις.
Ένα σχέδιο μακρόπνοο και μακρόχρονο:
Ένα σχέδιο που θα μπορεί να υλοποιηθεί σε στάδια από πολλούς δημάρχους και πολλούς Υπουργούς καθώς και διαφορετικές κυβερνήσεις.
Αυτό το σχέδιο πρέπει να το συν-διαμορφώσουμε με την αυτοδιοίκηση, κοινωνική συναίνεση και διακομματική συνεννόηση.
Θα χρειαστεί ένα νέο θεσμικό πλαίσιο και πιθανή αναθεώρηση συνταγματικών διατάξεων.
Ας δούμε λοιπόν τα πράγματα με θετικό τρόπο.
Να σχεδιάσουμε τις πόλεις του 2030, του 2040 και του 2050.
Η ημερίδα ας είναι ένα ξεκίνημα για τη συνεννόηση και για διάλογο ώστε να διαμορφωθεί το κοινό όραμα και σχέδιο για το καλό όλων αυτών που υπάρχουν και αυτών που έρχονται.
Δεν επιτρέπεται να μείνουμε παθητικοί θεατές σε μια διαρκή υποβάθμιση των πόλεων περιμένοντας την πλήρη κατάρρευση προκειμένου να παρέμβουμε εκ των υστέρων».
