του Θοδωρή Καραουλάνη
Η επίλυση του προβλήματος της διαχείρισης των απορριμμάτων αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα της Ελλάδας. Το πρώτο βήμα για την ορθολογική και σύγχρονη διαχείριση των σκουπιδιών είναι το κλείσιμο των χωματερών και η δημιουργία Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων, όπου με τεχνικά και επιστημονικά σωστό τρόπο γίνεται ταφή σκουπιδιών, με μικρή επιβάρυνση του περιβάλλοντος.
Η Ήπειρος, με τη συνδρομή της χρηματοδότησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιβάλλον Αειφόρος Ανάπτυξη (ΕΠΠΕΡΑΑ) την περίοδο 2007 – 2013 (πρακτικά, μέχρι το 2015), κατάφερε να κλείσει τις χωματερές της, να προχωρήσει στην αποκατάσταση της περιοχής που λειτουργούσαν χωματερές και να δημιουργήσει ένα ΧΥΤΑ που καλύπτει τις ανάγκες της περιφερειακής ενότητας (νομού) Ιωαννίνων για 10 χρόνια (σε πρώτη φάση). Έτσι η περιοχή περνά από την «χύμα» και ανεξέλεγκτη απόρριψη σκουπιδιών σε χωματερές σε ένα άλλο μοντέλο, αυτό της ταφής των σκουπιδιών με ορθό υγειονομικά και περιβαλλοντικά τρόπο, που για την ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων λύνει το πρόβλημα διάθεσης των σκουπιδιών για 20 χρόνια.
Μια μικρή, πικρή ιστορία
Η επί δεκαετίες αναβλητικότητα της Πολιτείας οδήγησε στην παράνομη λειτουργία εκατοντάδων χωματερών, με υποβάθμιση του περιβάλλοντος και κινδύνους δημόσιας υγείας. Εκατοντάδες βουνά ή «τρύπες» γεμάτες από χύμα σκουπίδια υπήρχαν ανά την Ελλάδα, δίνοντας μία εικόνα τριτοκοσμικής χώρας. Επίσης για τον ίδιο λόγο η χώρα καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στην καταβολή προστίμων για μη συμμόρφωση στην ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία.
Στην Ήπειρο – και ειδικότερα στα Ιωάννινα, το πρόβλημα ήταν επίσης έντονο, καθώς λειτουργούσαν εκατόν δέκα πέντε (115) χωματερές (οι οποίες αποκαλούνται χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων - Χ.Α.Δ.Α). Το 2000 ξεκίνησε ο σχεδιασμός για μια ολοκληρωμένη διαχείριση σκουπιδιών που οδήγησε, σε πρώτη φάση, στο κλείσιμο των χωματερών και στη λειτουργία του ΧΥΤΑ.
Κλείσιμο χωματερών και κατασκευή νέου ΧΥΤΑ
Για να επιλυθεί το πρόβλημα των σκουπιδιών σε μία περιοχή χρειάζονται άμεσα έργα σε δύο κατευθύνσεις:
- Κλείσιμο και αποκατάσταση χωματερών
- Δημιουργία χώρων υγειονομικής ταφής απορριμμάτων
Τι συνέβη λοιπόν ειδικά στην Ήπειρο, που να δικαιολογεί τον τίτλο της «ιστορίας επιτυχίας»;
Κλείσιμο και αποκατάσταση χωματερών
Το ΕΠΠΕΡΑΑ χρηματοδότησε την αποκατάσταση τριάντα οκτώ (38) ανενεργών χωματερών (Χ.Α.Δ.Α.) σε 16 Δήμους της Περιφέρειας Ηπείρου, σε συνολική έκταση 181 στρ.
Αναλυτικά έγιναν έργα αποκατάστασης για 2 ΧΑΔΑ του Δήμου Σουλίου, 4 του Δήμου Ηγουμενίτσας, 1 του Δήμου Φιλιατών, 2 του Δήμου Πρέβεζας, 3 του Δήμου Ζηρού, 1 του Δήμου Πάργας, 6 του Δήμου Πωγωνίου, 5 του Δήμου Κόνιτσας, 2 του Δήμου Μετσόβου, 2 του Δήμου Ζαγορίου, 1 του Δήμου Βόρειων Τζουμέρκων, 1 του Δήμου Ζίτσας, 1 του Δήμου Γεώριου Καραϊσκάκη, 1 του Δήμου Ν. Σκουφά, 2 του Δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων και 4 του Δήμου Αρταίων.
Στα έργα περιλαμβάνεται η κατασκευή όλων των απαραίτητων εργασιών για την πλήρη αποκατάσταση των ΧΑΔΑ, δηλαδή Έργα Διαμόρφωσης – Στεγανοποίησης Απορριμματικού Ανάγλυφου, Διαχείρισης Όμβριων Υδάτων, Διαχείρισης Στραγγισμάτων, Διαχείρισης Βιοαερίου, Αποκατάστασης – Προστασίας του Χώρου, εργασίες Παρακολούθησης – Μεταφροντίδας του αποκατεστημένου ΧΑΔΑ. Ειδικά στην Ηγουμενίτσα, το έργο περιελάμβανε και την αποκατάσταση χώρου λυματολάσπης, που ήταν σε υδαρή μορφή, προερχόμενη από εγκατάσταση επεξεργασίας υγρών λυμάτων.
Με την ολοκλήρωση των έργων διασφαλίζεται ότι δεν ρίχνονται πλέον ανεξέλεγκτα σκουπίδια στην περιοχή, τα παλαιά σκουπίδια καλύπτονται, διασφαλίζεται ότι τα υγρά στραγγίσματα των σκουπιδιών δεν θα μολύνουν περισσότερο την περιοχή, ότι τα νερά της βροχής δεν θα παρασύρουν σκουπίδια και αποκαθίσταται οπτικά ο χώρος με χωματοκαλύψεις και δενδροφυτεύσεις.
Κατασκευή ΧΥΤΑ
Στην Ήπειρο κατασκευάστηκε ένας νέος, σύγχρονος Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (Χ.Υ.Τ.Α) υψηλών προδιαγραφών, η κατασκευή του οποίου άρχισε στις 04/05/2007 και ολοκληρώθηκε στις 31/03/2011, με κόστος 12,9 εκατομμύρια ευρώ.
Η χωρητικότητα του ΧΥΤΑ ανέρχεται στα 1.666.249 κυβικά μέτρα (m3), εκ των οποίων η χωρητικότητα της Α’ Φάσης που ήδη κατασκευάστηκε είναι 816.000 m3, με διάρκεια ζωής 10 έτη.
Η ετήσια ποσότητα απορριμμάτων που θα διατίθενται κυμαίνεται μεταξύ 54.000 τόνων για το πρώτο έτος λειτουργίας (2011) και 65.000 τόνων για το έτος λήξης της λειτουργίας του (2030).
Η μελέτη, ωρίμαση και κατασκευή του έργου χρειάστηκε σχεδόν 11 χρόνια, λόγω διαφωνιών και αντεγκλήσεων στα πρώτα στάδια.
Η συνολική δημόσια δασική έκταση που δεσμεύτηκε για τη δημιουργία ΧΥΤΑ είναι 121 στρέμματα. Τα 118 από αυτά θα χρησιμοποιηθούν για τη λειτουργία του ΧΥΤΑ. Ήδη τα 40 στρέμματα αποτελούν τον ενεργό ΧΥΤΑ της Α φάσης, ενώ άλλα 32 στρέμματα θα αποτελέσουν της επέκταση της Β φάσης - και τα υπόλοιπα διατίθενται για τις υποστηρικτικές λειτουργίες.
Ο νέος ΧΥΤΑ δέχεται μόνο αστικά, οικιακά απορρίματα και όχι επικίνδυνα ή τοξικά απόβλητα.
Για την κατασκευή και λειτουργία του ΧΥΤΑ κατασκευάστηκαν έργα εισόδου, περίφραξη, Φυλάκιο – Ζυγιστήριο, Εσωτερική οδοποιία, Κτιριακές Εγκαταστάσεις, Κτίριο Διοίκησης, Υπόστεγο Συντήρησης Οχημάτων- Γκαράζ-Αποθήκη –Υλικών, Δεξαμενή Πυρόσβεσης , Χώρος Δειγματοληψίας, Κτίριο Ενέργειας, Αποθήκη Καυσίμων, Εγκατάσταση Καθαρισμού Τροχών, Λοιπά Έργα Υποδομή, Αντιπλημμυρική Προστασία, Αντιπυρική Προστασία, Έργα Επεξεργασίας Στραγγισμάτων, Μονάδα άντλησης και καύσης (Πυρσός καύσης) βιοαερίου.
Υπήρξαν και δυσκολίες
Τα πιο κρίσιμα σημεία στην κατασκευή ενός έργου ΧΥΤΑ, που ολοκληρώθηκαν με επιτυχία στην Ήπειρο, είναι η στεγανοποίηση του χώρου με μεμβράνες για να αποφεύγεται η διαρροή υγρών στο υπέδαφος, το σύστημα επεξεργασία των στραγγισμάτων ώστε τα υγρά των σκουπιδιών να «εξευγενίζονται» περιβαλλοντικά και η πρώτη στρώση σκουπιδιών στον πυθμένα του ΧΥΤΑ ώστε να μην «σκιστούν» οι μεμβράνες και υπάρχει διαρροή. Ακόμη, η αποκατάσταση της Ηγουμενίτσας είχε ειδικές προκλήσεις λόγω των εργασιών του βιοαερίου από τα λύματα.
Η επόμενη μέρα
Η ολοκληρωμένη διαχείριση αστικών απορριμμάτων της Ηπείρου θα ολοκληρωθεί στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο (2014-2020), δηλαδή πρακτικά μέχρι το 2022, με την κατασκευή και λειτουργία Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Επεξεργασίας Αστικών Στερεών Αποβλήτων (με αερόβια μηχανική και βιολογική επεξεργασία αποβλήτων και κομποστοποίηση), τη δημιουργία Σταθμών Μεταφόρτωσης Απορριμάτων και τη λειτουργία Πράσινων Σημείων Ανακύκλωσης (συλλογή και πρώτη διαλογή) σε όλους τους Δήμους.
Το ΣΔΙΤ απορριμμάτων της Ηπείρου
Θέμα ημερών – ή έστω εβδομάδων – είναι η υπογραφή της σύμβασης διαχείρισης απορριμμάτων με Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).
Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Ηπειρος και οι Σέρρες «ανταγωνίζονται» αυτό το διάστημα, καθώς όλα είναι σχεδόν έτοιμα και στις δύο περιπτώσεις, για το ποια περιοχή θα προλάβει να «ανακυρηχθεί» η δεύτερη ΣΔΙΤ απορριμμάτων στην Ελλάδα, μετά από εκείνη της Δυτικής Μακεδονίας.
Μέσα στον μήνα, αναφέρουν πηγές της Περιφέρειας Ηπείρου στην greenagenda, αναμένεται να υπογραφεί η σύμβαση που ενέκρινε το Ελεγκτικό Συνέδριο πριν λίγες εβδομάδες.
Ανάδοχος έχει ανακηρυχθεί, μετά από «περιπέτειες», η εταιρεία ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή. Η σύμβαση προβλέπει την κατασκευή μιας μονάδας διαχείρισης απορριμμάτων δυναμικότητας 105.000 τόνων ετησίως, με συνολικό κόστος διαχείρισης περί τα 64 ευρώ ανά τόνο. Σημειώνεται πως, με βάση τη σύμβαση, το κόστος επεξεργασίας στη μονάδα φτάνει τα 41 ευρώ ανά τόνο. Το κόστος της επένδυσης φτάνει συνολικά τα 49 εκατ. ευρώ, τα 20 εκατ. από τα οποία προέρχονται από το νέο ΕΣΠΑ, ενώ με βάση τη σύμβαση, η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή αναλαμβάνει τη διαχείριση της μονάδας για 25 χρόνια. Η χρηματοδότηση του έργου θα γίνει κατ’ αρχήν με ίδια ή/και δανειακά κεφάλαια του ιδιώτη, ενώ η περιφέρεια θα συμμετέχει (μέσω ΕΣΠΑ) στη χρηματοδότηση της κατασκευής της υποδομής. Οι απαραίτητες απαλλοτριώσεις και η πρόσληψη τεχνικού συμβούλου ( που είναι υποέργα του συνόλου) είχαν ήδη ενταχθεί και χρηματοδοτηθεί από το προηγούμενο ΕΣΠΑ. Η οριστική ένταξη του κυρίως έργου στο νέο ΕΣΠΑ έγινε τον περασμένο Οκτώβριο. Το έργο εντάχθηκε στις ΣΔΙΤ (συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα) το 2013 και αφορά στη διαχείριση απορριμμάτων από 18 δήμους της περιοχής και την εμπορική εκμετάλλευση των παραγόμενων προϊόντων (ενέργεια, ανακυκλώσιμα υλικά, βιοαέριο).
Ο σχεδιασμός της Ηπείρου για το μέλλον
Βάση του σχεδιασμού της επόμενης ημέρας είναι το Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Ηπείρου, όπου υπάρχουν ποσοστιαίοι στόχοι για την διαχείριση απορριμμάτων έως το 2020. Σε αυτόν προβλέπεται χωριστή συλλογή με σκοπό την προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των ανακυκλώσιμων αποβλήτων, όπως χαρτί, μέταλλο, πλαστικό και γυαλί κατ' ελάχιστον στο 65%. Επίσης ένα πρόσθετο ποσοστό 10% των παραγόμενων ανακυκλώσιμων υλικών θα διαχωρίζεται εντός της Μονάδας Επεξεργασίας Αποβλήτων που προβλέπεται από το ΠΕΣΔΑ, φθάνοντας συνολικά στο 75%.
Σύμφωνα με τον δεσμευτικό σχεδιασμό, τουλάχιστον το 50% των αποβλήτων θα υφίσταται προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση κατόπιν προδιαλογής, ενώ κατά μέγιστο το 50% των ΑΣΑ θα οδηγείται σε σύμμεικτη μορφή για επεξεργασία και από εκεί το 24% θα ανακτάται. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ένα 40% των βιοαποβλήτων θα προδιαλέγεται και θα οδηγείται προς επεξεργασία. Έτσι, εν τέλει, στους ΧΥΤΑ της Ηπείρου για υγειονομική ταφή – διάθεση θα οδηγείται μόλις το 26% των Αστικών Στερών Αποβλήτων - ή λιγότερο.
Και κάπως έτσι η Ήπειρος θα έχει απαλλαγεί από τις χωματερές, θα έχει επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση και θα διαθέτει για ταφή μόλις το ένα τέταρτο όλων των απορριμάτων της. Και όλα αυτά σε μια περιφέρεια της χώρας που αποτελείται από δεκάδες οικισμούς και χωριά, απομακρυσμένα μεταξύ τους και αρκετά από αυτά δύσβατα. Σε μια πανέμορφη περιοχή, που εύκολα όλοι σκεπτόμαστε ως συνώνυμο της φύσης. Ήρθε λοιπόν η ώρα να απαλειφθούν οι βλαβερές επιπτώσεις στο περιβάλλον της Ηπείρου από τα απορρίμματα των ανθρώπων της…
