Με μια εμβληματική πρωτοβουλία, η ελληνική ερευνητική και επιστημονική κοινότητα αναβαθμίζει την προσπάθειά της για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Πρόκειται για το Εθνικό Δίκτυο για την Κλιματική Αλλαγή – CLIMPACT, που έχει στον ίδιο του τον τίτλο την έμφαση στην ανάγκη της δράσης, πριν είναι πολύ αργά. Ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός πως το CLIMPACT, το οποίο ήδη ξεκίνησε τη λειτουργία του, αποτελεί μια πλατφόρμα συντονισμού πολλών αναγνωρισμένων ιδρυμάτων, συνενώνοντας δυνάμεις και υπερβαίνοντας τον κατακερματισμό. Το δίκτυο CLIMPACT αποτελείται από έντεκα φορείς και πιο συγκεκριμένα την Ακαδημία Αθηνών, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, το Εθνικό Κέντρο Ερευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πολυτεχνείο Κρήτης, το Ερευνητικό Κέντρο ΑΘΗΝΑ και το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, με συντονιστή το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ). Πρόκειται δηλαδή για μια ενδεκάδα της επιστημονικής… Εθνικής Ελλάδος. Επιπροσθέτως, το CLIMPACT επιδιώκει τη συνεργασία με την Εθνική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, με την Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής της Τράπεζας της Ελλάδος και με άλλες σχετικές πρωτοβουλίες.
«Στόχος μας είναι το CLIMPACT να αποτελέσει πόλο έγκυρης και πολύπλευρης εμπειρογνωμοσύνης και συμβουλευτικό όργανο της πολιτείας και της κοινωνίας», λέει στην εφημερίδα «Καθημερινή» ο Μανώλης Πλειώνης, διευθυντής και πρόεδρος Δ.Σ. του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και συντονιστής του Δικτύου CLIMPACT. «Ως Αστεροσκοπείο πήραμε την πρωτοβουλία για μια διεπιστημονική κοινοπραξία για την ενοποίηση, εναρμονισμό και βελτιστοποίηση των υφιστάμενων κλιματικών υπηρεσιών και συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για έντονα φυσικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές στην Ελλάδα», σημειώνει ο κ. Πλειώνης. Η όλη προσπάθεια ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια, σε συνεργασία τότε με τον Τομέα Ερευνας και Καινοτομίας του ΥΠΠΕΘ, και η τελική υπογραφή μπήκε από τον υφυπουργό Ανάπτυξης και Ερευνας Χρίστο Δήμα, τον Οκτώβριο του 2019.
Αρωγός είναι, όπως σημειώνει ο διευθυντής και πρόεδρος του ΕΕΑ, η συμβολή του εξαιρετικά εκτεταμένου δικτύου περίπου 700 επίγειων μετρητικών σταθμών του Αστεροσκοπείου (μετεωρολογικών σταθμών, GPS, σεισμογράφων, επιταχυνσιογράφων, παλιρροιογράφων, ραντάρ, κεραιών, μαγνητομέτρων κ.λπ.), καθώς και η ύπαρξη εξειδικευμένου κέντρου συλλογής, ανάλυσης και διανομής δορυφορικών δεδομένων από μεγάλο αριθμό δορυφορικών συστημάτων. «Στο ερευνητικό μας οπλοστάσιο προστίθεται και η νέα μεγάλη υποδομή του Παρατηρητήριου Γεωεπιστημών και Κλιματικής Αλλαγής στα Αντικύθηρα (ΠΑΓΓΑΙΑ), ένας επιστημονικός υπερσταθμός που παρόμοιός του δεν υπάρχει στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Η λειτουργία του έχει ξεκινήσει, αλλά θα αναβαθμιστεί ουσιαστικά με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, που αναμένεται σύντομα», σημειώνει ο κ. Πλειώνης.
Η πρωτοβουλία CLIMPACT στηρίζεται σε τρεις ερευνητικούς πυλώνες, που αναλύονται σε πακέτα εργασίας. Ο πυλώνας 1 έχει τίτλο «Επιστήμη και υψηλής ποιότητας δεδομένα σχετιζόμενα με την κλιματική αλλαγή» και στόχο τη συλλογή και διάθεση κλιματικών παραμέτρων και εκτιμήσεων από το παλαιοκλίμα μέχρι το πρόσφατο παρελθόν και παρόν. Σε αυτές περιλαμβάνονται δεδομένα κλιματικών μεταβολών από την αρχαιότητα μέχρι την έναρξη των μετρήσεων στην Ελλάδα, αλλά και η συλλογή σύγχρονων μετρήσεων. «Επιδιώκουμε τη δημιουργία ενός αποθετήριου δεδομένων, αξιόπιστων και πιστοποιημένων, όπου θα μπορούν τα ερευνητικά ιδρύματα και η πολιτεία να βρουν τα απαραίτητα στοιχεία», αναφέρει ο συντονιστής του Δικτύου CLIMPACT.
Ο πυλώνας 2 σχετίζεται με τον προσδιορισμό των ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα, αλλά και με τη σύνδεση των επιπτώσεών της με την οικονομία της χώρας. Ειδικό πακέτο μελετά τουρισμό, γεωργία και δάση, ενώ θα υπάρξει και αξιολόγηση σεναρίων εξέλιξης εκπομπής θερμοκηπικών αερίων, με στόχο τον περιορισμό της αύξησης της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας σε επίπεδα +1,5-2 °C έως το 2050-2065. Θα εκτιμηθούν οι επιπτώσεις τους στην οικονομία, στο περιβάλλον, στην υγεία και στην κοινωνία (π.χ. ενεργειακή φτώχεια).
O πυλώνας 3 αφορά την εκτίμηση και αντιμετώπιση του κινδύνου από φυσικές καταστροφές, οι οποίες συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, και είναι κυρίως οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες. Συγκεκριμένο ερευνητικό πακέτο στοχεύει στη δημιουργία υποδομής για ένα προηγμένο πληροφοριακό σύστημα επεξεργασίας ιστορικών δεδομένων πυρκαγιών και πλημμυρών, με παράλληλη αναγνώριση τάσεων στη συμπεριφορά και εμφάνισή τους. Αλλο πακέτο αποσκοπεί στην εκτίμηση της διακινδύνευσης, της τρωτότητας και του κινδύνου των δασικών πυρκαγιών σε επιλεγμένες περιοχές της Ελλάδας, με προτεραιότητα στις μεικτές ζώνες, όπου συνυπάρχουν κατοικίες και δάση, οι οποίες παρουσιάζουν υψηλό κίνδυνο απώλειας ανθρώπινων ζωών, όπως στο Μάτι Αττικής τον Ιούλιο του 2018.
«Ηδη το Αστεροσκοπείο συμβάλλει στην καταπολέμηση των πυρκαγιών με το σύστημα Firehub της επιχειρησιακής μονάδας BEYOND του ΕΕΑ, που καταγράφει σε άμεσο χρόνο την εξέλιξη των πυρκαγιών. Επίσης, υπάρχει το σύστημα IRIS, το οποίο εκπονεί μοντέλα πρόγνωσης της εξέλιξης της φωτιάς, λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία για τις καιρικές συνθήκες, τη διαμόρφωση και τις χρήσεις του εδάφους. Εχουμε ήδη συνεργασία με την Πυροσβεστική, πέρυσι μας ζητήθηκαν υπηρεσίες σε 17 περιπτώσεις», λέει ο πρόεδρος του ΕΑΑ.
Ο τελικός στόχος
Ιδιαίτερης σημασίας είναι ο τελικός στόχος της πρωτοβουλίας CLIMPACT, που θέτει ο κ. Μανώλης Πλειώνης: «Φιλοδοξούμε σε δύο χρόνια να διαμορφώσουμε, από κοινού με όλους τους συνεργαζόμενους φορείς και με άλλους, ένα Virtual Institute for Climate Change (Εικονικό Ινστιτούτο για την Κλιματική Αλλαγή), το οποίο θα διαμορφώνει μια μόνιμη δικτύωση επιστημόνων και φορέων, μια ενιαία πλατφόρμα δεδομένων και που θα συνεχίσει τη λειτουργία στο διηνεκές και μάλιστα με πολύ χαμηλό κόστος», αφού θα είναι εικονικό, δηλαδή δεν θα έχει κάποια δική του βαριά υποδομή, αλλά θα αξιοποιεί την υπάρχουσα των επιστημονικών ιδρυμάτων.
