του Θανάση Κουϊμτζή*
Πριν από λίγα σχετικά χρόνια, ξεκίνησε μία παγκόσμια προσπάθεια για την ανακύκλωση απορριμμάτων, υποστηριζόμενη κυρίως από ακτιβιστές για την προστασία του περιβάλλοντος. Στην αρχή αυτή η προσπάθεια αφορούσε κυρίως βιοαποδομήσιμα υλικά, και κυρίως αυτά των νοικοκυριών, όπου τα οφέλη ήταν τόσο προφανή για τον κάθε άνθρωπο, ώστε αυτή η καμπάνια είχε άμεση και σε μεγάλη κλίμακα αποδοχή από όλους. Στην συνέχεια βέβαια επεκτάθηκε και σε άλλα βιομηχανικά απόβλητα.
Όπως ήταν φυσικό μία τέτοια ξαφνική και σε μεγάλη κλίμακα διαφοροποίηση των συνηθειών των καταναλωτών, επέφερε και μία αντίστοιχης κλίμακας αλλαγή στην παγκόσμια οικονομία. Η προσπάθεια αυτή δεν θα μπορούσε να έχει επιτυχία χωρίς την συμβολή της τεχνολογίας. Έτσι αναπτύχθηκαν νέες τεχνολογίες, δημιουργήθηκαν νέες θέσεις εργασίας και εκπληρώθηκαν σε μεγάλο βαθμό οι προσδοκίες των εμπνευστών της.
Σήμερα η τάση αυτή έχει διαφοροποιηθεί και έχει γενικευθεί. Δεν μιλάμε πλέον για «ανακύκλωση». Μιλάμε για «κυκλική οικονομία».
Ποια η διαφορά μεταξύ των δύο όρων; Με τον όρο ανακύκλωση, εννοούμε κυρίως την συλλογή και επεξεργασία προϊόντων που έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής τους στην αρχική τους μορφή και η περαιτέρω εκμετάλλευσή τους απαιτεί την επαναχρησιμοποίηση των πρώτων υλών αφού αυτές επεξεργασθούν για την παραγωγή προϊόντων κυρίως πολύ διαφορετικών από τα αρχικά προϊόντα. Παράδειγμα είναι η παραγωγή λιπασμάτων και ενέργειας από την επεξεργασία βιοαποδομήσιμων οικιακών απορριμμάτων, καθώς και ζωικών και φυτικών αποβλήτων.
Ευρύτερα οφέλη
Ο Θανάσης Κουϊμτζής, κατά την εισήγησή του στην ημερίδα της Greenagenda.gr με θέμα «Κυκλική Οικονομία: Δημιουργώντας Αξία»
Η παραπάνω διαδικασία έδειξε ότι τα οφέλη της ανακύκλωσης είναι πολύ ευρύτερα, όπως η τελική εξοικονόμηση πόρων για τις βιομηχανίες από την μείωση της επεξεργασίας των αρχικών πρώτων υλών για τα προϊόντα τους με συνέπεια την μείωση της τιμής του τελικού προϊόντος. Παράδειγμα είναι η χρήση χαρτιού για την κατασκευή προϊόντων συσκευασίας. Το τελικό κόστος για την παραγωγή χαρτιού από τα δένδρα σαν αρχική πρώτη ύλη είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό της διαδικασίας ανακύκλωσης του χαρτιού (πολτοποίηση υποπροϊόντων κλπ).
Έτσι σήμερα οι βιομηχανίες παραγωγής διαφόρων προϊόντων και με δική τους πρωτοβουλία εξετάζουν την δυνατότητα χρησιμοποίησης ήδη επεξεργασμένων προϊόντων που δεν εξάντλησαν μεν τον κύκλο ζωής τους, αλλά για διάφορους λόγους, που θα εξηγήσω παρακάτω, έχει μηδενισθεί η αξία χρήσης τους. Αυτή είναι η έννοια της «κυκλικής οικονομίας».
Έως σήμερα αυτή η νέα τάση εξετάζεται και άρχισε να εφαρμόζεται κυρίως στα λεγόμενα κυκλικά προϊόντα. Η λέξη «κυκλικός» έχει μία διαφοροποιημένη σημασία όταν εννοούμε κυκλικά προϊόντα, δηλαδή διαρκή προϊόντα τα οποία αντικαθιστούμε με άλλα νεώτερης τεχνολογίας όταν αυτά καταστούν τεχνολογικά απαξιωμένα. Για παράδειγμα αυτοκίνητα, ψυγεία, πλυντήρια κλπ.
Η διαδικασία αυτή της κυκλικής οικονομίας έχει ως εξής -αναφέρομαι γενικά με την λέξη προϊόν έτσι ώστε ο καθένας να συνδυάσει τα βήματα που γίνονται με τα προϊόντα που παράγει:
1. Παροχή στον πελάτη/χρήστη του κυκλικού προϊόντος του λεγόμενου «ισόβιου συμβολαίου». Ο χρήστης πλέον δεν θα αντικαθιστά το προϊόν με εντελώς νέας κατασκευής, όταν αυτό καταστεί τεχνολογικά απαξιωμένο ή για άλλους λόγους αντιοικονομικό για περαιτέρω χρήση.
2. Ανάλογα με τις συνθήκες λειτουργίας, ο αρχικός κατασκευαστής μετά την συμπλήρωση ορισμένου χρόνου λειτουργίας, αντικαθιστά το αρχικό προϊόν με ένα νέας τεχνολογίας το οποίο προήλθε από την αποσυναρμολόγηση, έλεγχο και αντικατάσταση μερών του αρχικού προϊόντος είτε με ίδιας σχεδίασης (ανακατασκευή-overhaul) είτε με νέας τεχνολογίας (εκσυγχρονισμός-upgrade).
3. Το νέο προϊόν δεν είναι απαραίτητο να προέρχεται από την ανακατασκευή ή τον εκσυγχρονισμό του ίδιου αρχικού προϊόντος από τον ίδιο χρήστη, αλλά μπορεί να έχει ήδη υποστεί ανακατασκευή ή εκσυγχρονισμό κάποιου άλλου προϊόντος από άλλον χρήστη προηγουμένως
4. Το προϊόν που αντικαταστάθηκε ανακατασκευάζεται ή εκσυγχρονίζεται για τον ίδιο ή διαφορετικό χρήστη ώστε να είναι έτοιμο όταν χρειασθεί.
Το παράδειγμα της Rolls - Royce
Μία εταιρία που είναι πρωτοπόρα σε αυτή τη νέα τάση είναι η Rolls - Royce η οποία κατασκευάζει τουρμπίνες αεροπλάνων και πλέον επιδιώκει την σύναψη τέτοιων «ισόβιων συμβολαίων» με τις αεροπορικές εταιρίες/πελάτες της και η τάση της είναι να μη παραδίδει πλέον καινούργιες τουρμπίνες.
Τα προφανή οφέλη της κυκλικής οικονομίας είναι:
Πρώτον, εξοικονόμηση πόρων από την επαναχρησιμοποίηση μερών του προϊόντος και άρα μείωση του κόστους του προϊόντος.
Δεύτερον, μείωση του βιομηχανικού κόστους λόγω συρρίκνωσης των υπηρεσιών που δεν προσθέτουν αξία στο προϊόν (non-added-value services), όπως είναι το marketing Με τα ισόβια συμβόλαια αυτό το κόστος συρρικνώνεται εντυπωσιακά, προς τελικό όφελος του πελάτη πάλι.
Τρίτον, ελαχιστοποίηση του χρόνου παράδοσης των προϊόντων προς όφελος του πελάτη αλλά και του κόστους δεσμευμένου κεφαλαίου για την διακίνηση των πρώτων υλών.
Τέταρτον, περιβαλλοντολογικά οφέλη από την εξοικονόμηση των πρώτων υλών του πλανήτη και την μείωση των παραγωγικών διαδικασιών που οι περισσότερες έχουν λίγο ή πολύ επιβλαβή επίδραση στο περιβάλλον.
Έρχονται αλλαγές
Βέβαια μία τέτοια διαδικασία θα επιφέρει ραγδαίες αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία λόγω ανάγκης αναδιάρθρωσης του παραγωγικού μοντέλου των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών. Μία τέτοια στροφή τυχαίνει να ευνοεί την θέση της χώρας μας στην μεταποίηση των προϊόντων, αρκεί να αντιληφθούμε την νέα τάση και να μη χάσουμε χρόνο προσαρμογής. Πιο συγκεκριμένα, οι αλλαγές που επέρχονται είναι:
Α. Η ανάγκη της συνεχούς επίβλεψης και παρακολούθησης του profile χρήσης του προϊόντος ώστε να γίνεται ακριβής εκτίμηση του χρόνου αντικατάστασης του προϊόντος. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο στον χώρο χρήσης του προϊόντος, δηλαδή στην αγορά και όχι κεντρικά.
Β. Η ανάγκη μικρότερων και πιο ευέλικτων γραμμών παραγωγής, οι οποίες θα είναι προσαρμοσμένες για εργασίες που θα έχουν σχέση με το profile χρήσης των πελατών.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: άλλος είναι ο χρόνος αντικατάστασης του κινητήρα ενός τζιπ που λειτουργεί στην έρημο και άλλος όταν λειτουργεί στην κεντρική Ευρώπη όπου δεν υπάρχει κόκκος σκόνης. Επιπλέον είναι διαφορετικά και τα προς αντικατάσταση μέρη και εξαρτήματα αυτού. Επίσης, αυτά τα δύο μεγέθη διαφέρουν και από χρήστη σε χρήστη ακόμη και στην ίδια γεωγραφική περιοχή.
Είναι γεγονός βέβαια ότι αυτή η προσπάθεια επεκτάθηκε αρκετά σε κυκλικά βιομηχανικά προϊόντα που έχουν σχέση με συγκροτήματα ισχύος αυτοκινήτων, σκαφών και βιομηχανικά συγκροτήματα, συγκροτήματα μετάδοσης κίνησης και ορισμένα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, όπως κινητά τηλέφωνα, εκτυπωτές κλπ. Με τους άλλους τομείς της οικονομίας να μην έχουν προχωρήσει αρκετά ακόμη.
Ελληνικό πλεονέκτημα
Η χώρα μας έχει πλεονεκτική θέση στο νέο περιβάλλον, πρώτα διότι σε ορισμένοι τομείς της οικονομίας μας που έχουν μεγάλη συμβολή στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, όπως η γεωργία, η αλιεία και ο τουρισμός είναι μεγάλοι καταναλωτές κυκλικών προϊόντων και συνεπώς είμαστε κοντά σε αυτήν την αγορά και δεύτερον διότι η δευτερογενής μας παραγωγή/μεταποίηση είναι βασισμένη σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που έχουν το κατάλληλο μέγεθος για να υποστηρίξουν την ευέλικτη παραγωγή που αναφέραμε παραπάνω με την απόκτηση βέβαια της κατάλληλης τεχνογνωσίας
Εμείς στον όμιλο ΚΟΥΙΜΤΖΗΣ ΑΕ διαθέτουμε μια 40χρονη εμπειρία σε προμήθεια εξαρτημάτων και ανταλλακτικών βαρέων γεωργικών και χωματουργικών μηχανημάτων των γνωστότερων οίκων του εξωτερικού, καθώς και βιομηχανικών εγκαταστάσεων μετάδοσης κίνησης με εξαγωγές σε 40 κράτη που καλύπτουν το 70% του κύκλου εργασιών μας. Την τελευταία δεκαετία η εταιρία προχώρησε και στην κατασκευή τέτοιων εξαρτημάτων και ανταλλακτικών με την μέθοδο της αντίστροφης σχεδίασης με την άδεια των παραπάνω οίκων.
15 χρόνια, 4 τομείς
Τώρα έχουμε εκπονήσει ένα 15ετές σχέδιο ανάπτυξης, το οποίο ευρίσκεται σε εξέλιξη και για το οποίο αποκτήσαμε νέες βιομηχανικές εγκαταστάσεις που αύξησαν τις υπάρχουσες υποδομές μας κατά 180%. Το νέο σχέδιο έχει τέσσερις νέους τομείς δράσεως, όλους στα πλαίσια της κυκλικής οικονομίας.
1. Επανασχεδίαση με το δικό μας τμήμα έρευνας και ανάπτυξης στην Ελλάδα και στην Γερμανία και σε συνεργασία με το ΤΕΙ Σίνδου εξαρτημάτων που θα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους σε μελλοντικό εκσυγχρονισμό του συστήματος για το οποίο προορίζονται. Παράδειγμα οι οδοντωτοί τροχοί και οι αλυσοτροχοί με την επανασχεδίαση σε τρία τμήματα διακριτά: πλήμνη, σώμα τροχού, στεφάνη οδόντων
2. Συνεργασία με οίκους της Ελλάδας και του εξωτερικού για την εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας σε:
⦁ Μειωτήρες μετάδοσης κίνησης σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις με εγχώρια ανακατασκευή και εκσυγχρονισμό αυτών. Συνεργασία με Ιταλικό οίκο από τους μεγαλύτερους παγκοσμίως
⦁ Συγκροτήματα ισχύος από 600kw έως 1500kw για Ηλεκτροπαραγωγά Ζεύγη, κινητήρες στρατιωτικών οχημάτων και σκαφών/γιότ πολυτελείας με σκοπό την γενική ανακατασκευή και τον εκσυγχρονισμό στις εγκαταστάσεις μας στα πλαίσια ισόβιου συμβολαίου.
3. Εκσυγχρονισμός παλαιών οχημάτων μεταφοράς προσωπικού με την απόκτηση
παλαιών σκαφών/σασί από αλουμίνιο και μετατροπή τους σε συνδυασμό με την μοντέρνα τεχνολογία σε σύγχρονα οχήματα. Για να δώσω ένα στοιχείο της οικονομικότητας αρκεί να αναφέρω ότι για την κατασκευή ενός τέτοιου σασί απαιτούνται 2000 εργατοώρες. Είναι προφανής η οικονομικότητα χωρίς να υπολογίσουμε την οικονομία σε πρώτες ύλες/αλουμίνιο. Εξάλλου το αλουμίνιο είναι ένα υλικό που δεν διαβρώνεται και έχει απεριόριστη διάρκεια ζωής. Συνεργασία με Γερμανικές και Αμερικανικές εταιρείες
4. Αναπτύσσουμε και το επόμενο έτος θα είμαστε σε θέση να σας παρουσιάσουμε εν λειτουργία σε πραγματικές συνθήκες ένα πρωτοποριακό νέο περιστροφικό κινητήρα ο οποίος εκτός των άλλων τεχνικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει, θα κατασκευάζεται σε ένα ή δύο μόνο μεγέθη έτσι ώστε για την κάλυψη οποιωνδήποτε αναγκών σε ισχύ δεν θα απαιτείται η αγορά από τον χρήστη νέου συγκροτήματος ισχύος αλλά μόνο η προσθήκη ενός πρόσθετου στοιχείου/module. Έτσι η έννοια και η σημασία της κυκλικής οικονομίας φιλοδοξούμε να είμαστε η αιτία να διευρυνθεί.
*Ο κ. Θανάσης Κουϊμτζής είναι επιχειρηματίας, διευθύνων σύμβουλος της Κουϊμτζής ΑΕ. Το άρθρο είναι προσαρμογή της εισήγησης του Θ. Κουιμτζή στην ημερίδα της Greenagenda.gr για την Κυκλική Οικονομία, που πραγματοποιήθηκε στις 19 Μαΐου 2017 στη Θεσσαλονίκη
