Του Δημήτρη Διαμαντίδη
Ένα από τα μεγαλύτερα έργα περιβαλλοντικής εξυγίανσης και αποκατάστασης στην Ελλάδα σε μία περιοχή, η οποία έχει συνδεθεί με ένα από τα πιο επικίνδυνα καρκινογόνα υλικά, τον αμίαντο, επιταχύνεται στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας.
Ο λόγος για τα Μεταλλεία Αμιάντου Βορείου Ελλάδος (ΜΑΒΕ ΑΕ) και την πολύ πρόσφατη απόφαση του Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης & Τουρισμού να εντάξει την πράξη “Εξυγίανση – αποκατάσταση κτηριακών εγκαταστάσεων – περιβάλλοντα χώρου των ΜΑΒΕ – Κατασκευή ΧΥΤΑΜ” στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020».
Το έργο, κόστους 7,4 εκατ. ευρώ, περιλαμβάνει την αποκατάσταση, την εξυγίανση και τον καθαρισμό των εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντα χώρου αυτών από αμίαντο και πετρελαιοειδή, καθώς και την συλλογή, μεταφορά και ενταφιασμό των υλικών αμιάντου στον χώρο υγειονομικής ταφής αμιάντου, που κατασκευάζεται για τις ανάγκες του έργου. Με την ολοκλήρωση των εργασιών αποκατάστασης των εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντα χώρου εξυγιαίνεται στο σύνολο του ο χώρος των ΜΑΒΕ, αφού προηγούμενες εργολαβίες αποκατέστησαν τους χώρους των αποθέσεων και του μεταλλείου.
Το 1936 ανακαλύφθηκε το μεγαλύτερο κοίτασμα αμιάντου της Ελλάδας στο Ζιδάνι του Νομού Κοζάνης. Το 1977 η ελληνική κυβέρνηση ανέθεσε την εκμετάλλευσή του στην ΕΤΒΑ, η οποία για το λόγο αυτό ίδρυσε τη θυγατρική εταιρία Μεταλλεία Αμιάντου Βορείου Ελλάδος (ΜΑΒΕ) Α.Ε. Την ίδια χρονιά ο αμίαντος χαρακτηρίστηκε, ως ένα από τα 10 πιο καρκινογόνα υλικά. Το 1982 ξεκίνησε η λειτουργία της μονάδας εξόρυξης και επεξεργασίας αμιάντου στο Ζιδάνι, που ήταν η μεγαλύτερη στην Ευρώπη. Από το 2002 η κυριότητα των εγκαταστάσεων των ΜΑΒΕ, έχει περιέλθει στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας (πρώην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης) για χρονικό διάστημα 30 ετών, με σκοπό την περιβαλλοντική αποκατάσταση, αναβάθμιση και αξιοποίηση αυτών.
Τα μεταλλεία απέχουν περίπου 40 χλμ από την πόλη της Κοζάνης και σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από αυτά, διέρχεται ο ποταμός Αλιάκμονας στο σημείο που σχηματίζεται η τεχνητή λίμνη Πολυφύτου, εξαιτίας του ομώνυμου φράγματος. Σε ακτίνα μόλις 5 χλμ, βρίσκονται 4 χωριά με συνολικό πληθυσμό περίπου 1.800 κατοίκους.
Ο χώρος των ΜΑΒΕ καταλαμβάνει μια έκταση περίπου 4.135 στρεμμάτων και χωρίζεται σχηματικά σε 4 ενότητες που αποτελούνται από το Μεταλλείο, τις Αποθέσεις, τις Κτιριακές Εγκαταστάσεις και τους υπόλοιπους Υπαίθριους Χώρους.
Το μεταλλείο καλύπτει έκταση 335.000m² και η διαδικασία της εξόρυξης είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας χοανοειδούς εκσκαφής, βάθους 180 μέτρων περίπου, με βαθμίδες ύψους 10 μέτρων και πλάτους 5 μέτρων. Στον πυθμένα του μεταλλείου έχει σχηματιστεί μια λίμνη που καλύπτει επιφάνεια περίπου 125 στρέμματα.
Οι αποθέσεις καταλαμβάνουν έκταση 532.000m². Το υλικό των αποθέσεων προέρχεται από το εργοστάσιο (παραπροϊόντα επεξεργασίας αμιάντου) και από τα στείρα υλικά του ορυχείου. Ο συνολικός όγκος των αποθέσεων ανέρχεται σε 69.000.000 τόνους, ο οποίος σχηματίζει τεράστιους σωρούς, που είναι ορατοί από μεγάλη απόσταση και βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου από τον ποταμό Αλιάκμονα. Εξαιτίας της μορφολογίας του εδάφους η εναπόθεση του στείρου υλικού δημιούργησε ένα ενιαίο πρανές ύψους 180 μέτρων χωρίς ενδιάμεσες βαθμίδες. Φαινόμενα κατολίσθησης και καθιζήσεις έχουν παρουσιαστεί επανειλημμένα, εξαιτίας του τεράστιου όγκου των αποθέσεων που συνδυάζεται με εξαιρετικά απότομες κλίσεις.
Το έργο εξυγίανσης και αποκατάστασης περιλαμβάνει δύο υποέργα. Το πρώτο είναι οι υπηρεσίες τεχνικού συμβούλουκαι το δεύτερο η εξυγίανση-αποκατάσταση κτιριακών εγκαταστάσεων και περιβάλλοντος χώρου των ΜΑΒΕ-Κατασκευή ΧΥΤΑΜ.
Οι δράσεις που προβλέπονται να γίνουν είναι:
1) Καθαρισμός των χώρων από αμίαντο. Περιλαμβάνει την ολοκλήρωση της αποκατάστασης όλων των χώρων που δεν έχουν καθαριστεί από τις προηγούμενες επεμβάσεις και αφορούν τον καθαρισμό από αμίαντο για όλες τις κτιριακές εγκαταστάσεις,τις επιφάνειες πέριξ αυτών,του ρυπασμένου εδάφους της περιοχής μελέτης,τις διάσπαρτες εγκαταστάσεις στην περιοχή του έργου και τον παλαιό οικισμό του προσωπικού.
2) Κατασκευή ΧΥΤΑΜ. Μετά τον καθαρισμό των ρυπασμένων χώρων,τα απόβλητα θα συσκευαστούν,θα αποθηκευτούν προσωρινά σε ειδικό χώρο προσωρινήςαποθήκευσης και στην συνέχεια θα μεταφερθούν και θα αποτεθούν στον ΧΥΤΑΜ.
3) Αποκατάσταση με έργα πρασίνου. Όλοι οι χώροι που προβλέπονται να καθαριστούν εκτός των διαστρωμένων με ασφαλτικό και σκυρόδεμα χώρων θα αποκατασταθούν με διάστρωση φυτικής γης και φυτεύσεως φυτών με το απαραίτητο αρδευτικό δίκτυο που θα προβλέπονται στην φυτοτεχνική μελέτη.
4) Αποκατάσταση με έργα διαμόρφωσης. Θα διαμορφωθούν και θα επικαλυφθούν με φυτική γη,οι χώροι του περιβάλλοντα οικοπέδου των ΜΑΒΕ όπως προβλέπεται στην σχετική μελέτη διαμόρφωσης.
5) Αρδευτικό Σύστημα.
6) Περιβαλλοντική Παρακολούθηση και έλεγχος της ρύπανσης. Οι ποσότητες αμιάντου είναι πολύ μεγάλες και διάσπαρτες σε όλους τους χώρους δημιουργώντας μεγάλες δυσκολίες όχι μόνο στην συλλογή και απορρύπανση αλλά και στον εντοπισμό.Τα κτίρια που πρέπει να απορρυπανθούν είναι επιφάνειας άνω των 25.000τ.μ. και περιλαμβάνονται πολλές ειδικές κατασκευές όπως 9 σιλό,ταινιόδρομοι,σπαστήρες,σύμμεικτες κατασκευές χάλυβα-σκυροδέματοςκα..