του Θοδωρή Καραουλάνη
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε χθες ένα νέο σχέδιο δράσης (action plan) για τη βελτίωση της προστασίας της φύσης και της βιοποικιλότητας στην ΕΕ, προς όφελος των πολιτών της και της οικονομίας. Το σχέδιο αποτελείται από 15 δράσεις που θα υλοποιηθούν έως το 2019 και χαρακτηρίζεται ήδη ως «σταθμός» στην πλούσια ευρωπαϊκή ιστορία για την προστασία του περιβάλλοντος. Στόχος του σχεδίου δράσης είναι η ταχεία βελτίωση της εφαρμογής των ευρωπαϊκών οδηγιών για τα πτηνά και τους οικοτόπους, οι οποίες αποτελούν εμβληματικές πολιτικές της ΕΕ για τη φύση.
Όπως είναι γνωστό, οι οδηγίες για τη φύση (οδηγία για τα πτηνά του 1979 και οδηγία για τους οικοτόπους του 1992) αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα. Δυστυχώς, η χώρα μας παρά το εξαιρετικά μεγάλο ποσοστό της έκτασής της που έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000 – στοιχείο αντικειμενικά ενδεικτικό της πολύτιμης βιοποικιλότητας του ελληνικού χώρου – δεν έχει καταφέρει ακόμη να καρπωθεί τα οικονομικά και άλλα οφέλη μια συνεπούς και αειφορικής διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα απουσιάζουν τα σχετικά εξειδικευμένα νομοθετήματα (Προεδρικά Διατάγματα) για την προστασία των περιοχών αυτών ενώ το σύστημα οργάνωσης και διαχείρισης των περιοχών είναι εξαιρετικά προβληματικό, όπως έχει επανειλημμένα αναδείξει η Greenagenda.
Το σχέδιο δράσης της Κομισιόν που εγκρίθηκε χθες αποσκοπεί να βελτιώσει τη διαχείριση των εν λόγω περιοχών, συνδέοντας την προστασία της φύσης με ευρύτερες κοινωνικές και οικονομικές δραστηριότητες και εμπλέκοντας στη διαδικασία τις εθνικές αρχές, τα ενδιαφερόμενα μέρη και τους νέους.
Ανάμεσα στους 15 συγκεκριμένους άξονες δράσεων που θα εφαρμοστούν ξεχωρίζουν η πρόταση για την καθιέρωση της 21 Μαΐου ως Ευρωπαϊκής Ημέρας Natura 2000, η δημόσια ηλεκτρονική πρόσβαση σε περιβαλλοντικά δεδομένα, η αύξηση κατά 10% του προϋπολογισμού του προγράμματος LIFE που διατίθεται για τη διατήρηση της φύσης και της βιοποικιλότητας, η βελτίωση της συνέργειας με τα χρηματοδοτικά προγράμματα της κοινής αγροτικής πολιτικής, η τόνωση των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα σε έργα για την προστασία της φύσης μέσω του μηχανισμού χρηματοδότησης του φυσικού κεφαλαίου και η πλήρης αξιοποίηση των 3,3 εκατομμυρίων ευρώ που διατίθενται για τη ανάπτυξη εθελοντών για την υποστήριξη της διατήρησης της βιοποικιλότητας στις περιοχές Natura 2000 μέσω του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης.
Οι δύο οδηγίες υποβλήθηκαν πρόσφατα σε «έλεγχο καταλληλότητας» με τον οποίο αξιολογήθηκε η συνολική αποτελεσματικότητά τους και αποδοτικότητά τους. Στον εν λόγω έλεγχο καταλληλότητας συμμετείχαν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, με θετική κινητοποίηση περισσοτέρων από 500.000 πολιτών που εξέφρασαν την υποστήριξή τους για τις οδηγίες μέσω δημόσιας διαβούλευσης της Επιτροπής. Η κινητοποίηση ήταν τεράστια, όπως και συζήτηση σε όλη την Ευρώπη και ο αριθμός απαντήσεων χαρακτηρίζεται από την ίδια της Κομισιόν πρωτοφανής.
Θυμίζουμε ότι τα συμπεράσματα της Επιτροπής σχετικά με τον έλεγχο καταλληλότητας των οδηγιών για τα πτηνά και τους οικοτόπους δημοσιεύθηκαν στις 16 Δεκεμβρίου 2016. Τα συμπεράσματα αυτά επιβεβαίωσαν ότι οι οδηγίες για τη φύση είναι κατάλληλες για τον στόχο που εξυπηρετούν, αλλά η επίτευξη των στόχων τους και η αξιοποίηση του πλήρους δυναμικού τους θα εξαρτηθεί από τη σημαντική βελτίωση της εφαρμογής τους τόσο ως προς την αποτελεσματικότητα όσο και ως προς την αποδοτικότητα, σε συνεργασία με διαφορετικές ομάδες ενδιαφερόμενων μερών στα κράτη μέλη και στο σύνολο της ΕΕ για την επίτευξη έμπρακτων αποτελεσμάτων.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι με τις δύο οδηγίες δημιουργείται το μεγαλύτερο, σε παγκόσμιο επίπεδο, συντονισμένο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών μεγάλης βιοποικιλότητας (το δίκτυο Natura 2000), το οποίο καλύπτει περισσότερο από το 18% της χερσαίας έκτασης και το 6% της θαλάσσιας έκτασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.. Αυτές οι προστατευόμενες περιοχές από μόνες τους συμβάλλουν σε ποσοστό μεταξύ 1,7 και 2,5 % στο ΑΕΠ της ΕΕ μέσω της παροχής υπηρεσιών οικοσυστήματος όπως η αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα, ο καθαρισμός των υδάτων, η επικονίαση και ο τουρισμός.
Οι 15 δράσεις, οι οποίες θα υλοποιηθούν έως το 2019, επικεντρώνονται σε τέσσερις τομείς προτεραιότητας:
Βελτίωση των κατευθυντήριων γραμμών και της γνώσης και επίτευξη μεγαλύτερης συνοχής με ευρύτερους κοινωνικούς και οικονομικούς στόχους
- Η Επιτροπή θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν αποτελεσματικά τη νομοθεσία και να απολαύσουν τα οικονομικά οφέλη. “Θα επικαιροποιήσουμε, θα αναπτύξουμε και θα προωθήσουμε ενεργά κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις διαδικασίες έγκρισης περιοχών, την προστασία και τη διαχείριση των ειδών, καθώς και ειδικές ανά τομέα κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με σημαντικά θέματα, όπως η αιολική ενέργεια, η υδροηλεκτρική ενέργεια και η υδατοκαλλιέργεια”, αναφέρει χαρακτηριστικά η Επιτροπή στην σχετική ανακοίνωση. Θα δοθούν επίσης κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την ενσωμάτωση των υπηρεσιών οικοσυστημάτων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
- Η Επιτροπή θα συμβάλει ώστε να διασφαλιστεί η δημόσια ηλεκτρονική πρόσβαση σε δεδομένα που είναι απαραίτητα για την εφαρμογή των οδηγιών (π.χ. δορυφορικές εικόνες από το πρόγραμμα Copernicus).
Δημιουργία πολιτικής δέσμευσης και ενίσχυση της συμμόρφωσης
- Η εξασφάλιση σαφήνειας για τα ενδιαφερόμενα μέρη θα ενισχύσει τη συμμόρφωση. Η Επιτροπή θα στηρίξει τα κράτη μέλη στη θέσπιση των αναγκαίων μέτρων διαφύλαξης για όλους τους χώρους.
- Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τις εθνικές και τις περιφερειακές αρχές, τους ιδιοκτήτες γης και άλλους ενδιαφερόμενους για τη βελτίωση της εφαρμογής και την αντιμετώπιση των προκλήσεων.
Ενίσχυση των επενδύσεων στο Natura 2000 και βελτίωση των συνεργιών με τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ
- Πρόταση για αύξηση κατά 10 % του προϋπολογισμού του προγράμματος LIFE που διατίθεται σε έργα που υποστηρίζουν τη διατήρηση της φύσης και της βιοποικιλότητας, στο πλαίσιο του συνολικού δημοσιονομικού φακέλου του προγράμματος LIFE.
- Τόνωση των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα σε έργα για την προστασία της φύσης μέσω του μηχανισμού χρηματοδότησης του φυσικού κεφαλαίου, μιας χρηματοδοτικής εταιρικής σχέσης της Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων που παρέχει εξατομικευμένα δάνεια και επενδύσεις.
- Προαγωγή των συνεργιών με κονδύλια προερχόμενα από την κοινή γεωργική πολιτική, συμπεριλαμβανομένων του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης, των υπηρεσιών παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις και της σύμπραξης καινοτομίας για την παραγωγικότητα και τη βιωσιμότητα της γεωργίας.
- Παροχή κατευθυντήριων γραμμών για την υποστήριξης της ανάπτυξης πράσινων υποδομών για καλύτερη σύνδεση των περιοχών Natura 2000 και την υποστήριξη λύσεων που βασίζονται στη φύση μέσω της πολιτικής έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ και των κονδυλίων του προγράμματος «Ορίζοντας 2020».
Καλύτερη επικοινωνία και προβολή με τη συμμετοχή των πολιτών, των ενδιαφερόμενων μερών και των κοινοτήτων
- Υποστήριξη της ανταλλαγής γνώσεων με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές μέσω μιας κοινής πλατφόρμας με την Επιτροπή των Περιφερειών.
- Συμμετοχή των νέων μέσω του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης, με πλήρη αξιοποίηση των 3,3 EUR που διατίθενται για τη χρήση εθελοντών για την υποστήριξη της διατήρησης των περιοχών Natura 2000 και συμβολή, μέσω χρηματοδότησης της ΕΕ, στην εξασφάλιση για τους νέους Ευρωπαίους περισσότερων διασυνοριακών δυνατοτήτων εθελοντισμού ή επαγγελματικών εμπειριών.
- Υποστήριξη της ευαισθητοποίησης, χρήση νέων τεχνολογιών και ενίσχυση των συνδέσμων μεταξύ φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, ιδιαίτερα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού έτους πολιτιστικής κληρονομιάς 2018.
- Ανακήρυξη της 21ης Μαΐου ως Ευρωπαϊκής ημέρας Natura 2000.
