Του Θοδωρή Καραουλάνη

Σύμφωνα με σχετικά ασφαλείς δημοσιογραφικές πληροφορίες (θα καταλάβετε διαβάζοντας γιατί κρατάμε επιφύλαξη) το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) έχει καταλήξει να νομοθετήσει, στο πολυαναμενόμενο πολεοδομικό – δασικό – ενεργειακό νομοσχέδιο που αναμένεται να εκτεθεί σε δημόσια διαβούλευση τις επόμενες ημέρες, μια νέα «μορφή» για την καταπολέμηση, τον έλεγχο των αυθαιρέτων και την υλοποίηση των κατεδαφίσεων σε αυτά.

Το ΥΠΕΝ έχει καταλήξει λοιπόν να προτείνει την καθιέρωση «σερίφη» των αυθαιρέτων, ένα φυσικό πρόσωπο δηλαδή με επιλογή του ίδιου του Υπουργού που θα αναλάβει τη διοικητική και οργανωτική ευθύνη για τον έλεγχο των αυθαιρέτων και την προώθηση των κατεδαφίσεων, που ήδη, όπως δηλώνει με κάθε ευκαιρία ο Υπουργός Θόδωρος Σκυλακάκης, αποτελούν προτεραιότητα του ίδιου και της Κυβέρνησης. 

Στο πολυαναμενόμενο νομοσχέδιο θα περιλαμβάνεται λοιπόν η θεσμοθέτηση της θέσης του «Ειδικού Επιθεωρητή ελέγχου και καταπολέμησης της αυθαίρετης δόμησης». Τα σχόλια στην αγορά έχουν ξεκινήσει ήδη, πριν βγει στη δημοσιότητα για διαβούλευση το νομοσχέδιο και ποικίλουν, από  «σερίφη των αυθαιρέτων» έως «Ράμπο Σκυλακάκη» και από «CSI Μεσογείων» μέχρι «FBI αυθαιρέτων» – αναφορές στη μετάφραση στα αγγλικά των ΗΠΑ (special agent) της ονομασίας του Ειδικού Επιθεωρητή, προφανώς επηρεασμένα από τις αντίστοιχες τηλεοπτικές σειρές (αν και οι πληροφορίες μας αναφέρουν ότι στο ΥΠΕΝ εμπνεύστηκαν από την αγγλοσαξονική παράδοση και άλλες ευρωπαϊκές χώρες). Σημειώνουμε, για όσους δεν παρακολουθούν από κοντά τα δρώμενα στο ΥΠΕΝ, ότι αντίστοιχη «έμπνευση» είχε και η κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου στην αρχή της πολυετούς κρίσης, υπό την Τίνα Μπιρμπίλη, όπου σχημάτισε ειδική θέση Επιθεωρητή Περιβάλλοντος και απέσπασε συγκεκριμένο δημόσιο υπάλληλο σε αυτή που γρήγορα, λόγω ιδιοσυγκρασίας, έμεινε γνωστός στους παροικούντες τη Μεσογείων και την Αμαλιάδος ως «σερίφης», χωρίς όμως να φέρει και ουσιαστικά αποτελέσματα και εν τέλει αφέθηκε να αποχωρήσει.

Στις ρυθμίσεις που ετοιμάζονται για το νέο Επιθεωρητή ξεχωρίζουμε ότι η θέση θα καλύπτεται είτε με πρόσληψη με σχέση Ιδιωτικού Δικαίου Ορισμένου Χρόνου είτε με απόσπαση από το δημόσιο (ακόμη και από όργανο της ΕΕ, που νομίζουμε ότι αποτελεί τη θέληση της ηγεσίας του ΥΠΕΝ) με 1+1 τριετή θητεία. Όπως είναι αναμενόμενο για τέτοιες εμπνεύσεις Υπουργών και συμβούλων της κυβέρνησης, η συγκεκριμένη διαδικασία πρόσληψης ή απόσπασης θα γίνεται, κατά παρέκκλιση κάθε γενικής ή ειδικής αντίθετης διάταξης που υπάρχει με βάση απόφαση του Υπουργού ΠΕΝ, ενώ για τις αποδοχές θα συναποφασίζουν ο ΥΠΕΝ με τον αρμόδιο Υπουργό Οικονομικών με τα ανώτατα όρια που έχουν προβλεφθεί στο τελευταίο μνημόνιο (μένει να διευκρινιστεί αν θα είναι αυτά της κατηγορίας Ειδικών Θέσεων ή του Ειδικού Γραμματέα Υπουργείου).

Βέβαια, πέρα από τα σχόλια, έμπειρα στελέχη της αγοράς που έχουν λάβει γνώση των προτεινόμενων ρυθμίσεων σχολιάζουν ότι η εμπλοκή πολλαπλών και διαφορετικών υπηρεσιών στο ζήτημα των αυθαιρέτων θα δώσει αφορμή για μάχη χαρακωμάτων στα δικαστήρια από πληττόμενους αυθαιρετούχους στο μέλλον. Ενώ τονίζουν παράλληλα ότι το ΥΠΕΝ δημιουργεί ένα τρίπτυχο «εξουσίας» κάτω από τον Υπουργό, μεταξύ Ειδικού Επιθεωρητή – Γενικού Διευθυντή Επιθεώρησης και Γενικού Γραμματέα Χωροταξίας, όλοι με απευθείας αναφορά στον Υπουργό, που είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα δημιουργήσει τριβές αν τα πρόσωπα δεν τα «βρίσκουν» εύκολα.

 

Οι ρυθμίσεις για τον νέο θεσμό του Ειδικού Επιθεωρητή

Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, το κείμενο των ρυθμίσεων που θα περιλαμβάνεται στο νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ έχει ως εξής:

«Άρθρο… Ειδικός Επιθεωρητής ελέγχου και καταπολέμησης της αυθαίρετης δόμησης 

1. Συστήνεται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θέση Ειδικού Επιθεωρητή ελέγχου και καταπολέμησης της αυθαίρετης δόμησης, ο οποίος υπάγεται απευθείας στον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Η θέση του Ειδικού Επιθεωρητή καλύπτεται είτε με πρόσληψη σε θέση με σύμβαση εργασίας Ιδιωτικού Δικαίου Ορισμένου Χρόνου, είτε με απόσπαση προσωπικού που υπηρετεί στον στενό ή τον ευρύτερο δημόσιο τομέα ή σε όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, για τριετή θητεία που δύναται να παραταθεί για τρία (3) ακόμη έτη. Η πρόσληψη διενεργείται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας και η απόσπαση με κοινή απόφαση του αρμόδιου οργάνου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και του αρμόδιου οργάνου του φορέα προέλευσης, κατά παρέκκλιση κάθε γενικής ή ειδικής αντίθετης διάταξης. Σε περίπτωση πρόσληψης, οι αποδοχές του Ειδικού Επιθεωρητή καθορίζονται με κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με την επιφύλαξη του ορίου του ν. 4354/2015 (Α` 176). Σε περίπτωση απόσπασης, καταβάλλονται από τον φορέα υποδοχής οι αποδοχές της Κοινής Απόφασης του προηγούμενου εδαφίου. Ειδικά σε περίπτωση απόσπασης από όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εφόσον το όργανο αυτό δεν αναλαμβάνει τη μισθοδοσία του, οι ανωτέρω αποδοχές καταβάλλονται από τον φορέα υποδοχής. 

2. Ο Ειδικός Επιθεωρητής για την εκτέλεση του έργου του και την άσκηση των αρμοδιοτήτων του άρθρου 51, συνεργάζεται με τις υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, καθώς και με κάθε άλλη υπηρεσία ή φορέα του στενού ή ευρύτερου δημόσιου τομέα που εμπλέκεται στην υλοποίηση του έργου του, οι οποίες υποχρεούνται να παρέχουν κάθε αναγκαία συνδρομή.

3. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η θητεία του Ειδικού Επιθεωρητή δύναται να λήξει και πριν την ολοκλήρωση του έργου. Ομοίως, δύναται να αρθεί πριν την ολοκλήρωση του έργου η τυχόν απόσπαση με κοινή απόφαση του αρμόδιου οργάνου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και του αρμόδιου οργάνου του φορέα προέλευσης. 

4. Για τη διοικητική και επιστημονική υποστήριξη του έργου του Ειδικού Επιθεωρητή συστήνεται Γραφείο Ειδικού Επιθεωρητή. Έργο του Γραφείου Ειδικού Επιθεωρητή είναι η υποστήριξη του Συντονιστή στην εκτέλεση του έργου του. Τα μέλη του Γραφείου Ειδικού Επιθεωρητή αποσπώνται σε αυτό από υπηρεσίες του στενού ή ευρύτερου δημόσιου τομέα, μετά από αίτημα του Ειδικού Επιθεωρητή. Η διάρκεια της απόσπασης ορίζεται σε δύο (2) έτη, η οποία μπορεί να παραταθεί για ισόχρονο διάστημα και κατά το διάστημα αυτό τα στελέχη διατηρούν την αρχική τους θέση. Για την εκτέλεση του έργου του υποστηρίζεται διοικητικά και υλικοτεχνικά από την Γενική Διεύθυνση του Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατόπιν αιτήματος του Ειδικού Επιθεωρητή, το οποίο απευθύνεται στον Προϊστάμενο της Γενικής Διεύθυνσης του Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών, ο οποίος υποχρεούται να το εγκρίνει. 

5. Προς υποστήριξη του έργου του, ο Ειδικός Επιθεωρητής δύναται να συστήνει και να συγκροτεί με απόφασή του ομάδες εργασίας ή επιτροπές συμβουλευτικού χαρακτήρα για θέματα που εμπίπτουν στις αρμοδιότητές του και να ρυθμίζει κάθε σχετική λεπτομέρεια για την οργάνωση και τη λειτουργία τους. Ως μέλη των ομάδων ή των επιτροπών μπορούν να ορίζονται δημόσιοι υπάλληλοι και λειτουργοί, καθώς και επιστήμονες ή εμπειρογνώμονες με εμπειρία ή ειδικές γνώσεις συναφείς με τα ανωτέρω θέματα. Ειδικά τα μέλη των ομάδων ή επιτροπών που έχουν την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου ή λειτουργού ή του μετακλητού συνεργάτη, προτείνονται από το κατά περίπτωση αρμόδιο όργανο. Τυχόν αποζημίωση καταβάλλεται από το Πράσινο Ταμείο με τη διαδικασία της παρ. 2 του άρθρου 21 του ν. 4354/2015 (Α’ 176).»

 

Αξίζει να τονισθεί ότι οι αρμοδιότητες του Ειδικού Επιθεωρητή δεν περιγράφονται στο άρθρο με το οποίο συστήνεται η θέση (όπως συνηθίζεται νομικά για τέτοιες θέσεις του δημοσίου) αλλά διαχέονται σε διάφορες διατάξεις του νομοσχεδίου. Ξεχωρίζουμε ενδεικτικά ότι ο Ειδικός Επιθεωρητής θα συγκροτεί τα κλιμάκια ελέγχου των αυθαιρέτων, με μη δημοσιευτέα απόφαση (για λόγους προστασίας των ελεγκτών από συμφέροντα και πιέσεις, προφανώς), από μια δεξαμενή υπαλλήλων των αρμόδιων υπηρεσιών του ΥΠΕΝ αλλά και από μητρώο έμπειρων ελεγκτών δόμησης που θα συγκροτηθεί, είτε με ηλεκτρονική κλήρωση που θα αποτελεί το κύριο εργαλείο για να διασφαλίζεται τυχαιότητα και διαφάνεια στην επιλογή των προσώπων είτε χωρίς κλήρωση (δηλαδή με ορισμό) έπειτα από απόφαση του Υπουργού ΠΕΝ ή του αρμόδιου Γενικού Γραμματέα (προφανώς για υποθέσεις ειδικής βαρύτητας). Τα κλιμάκια αυτά (ή οι ελεγκτές δόμησης) θα πιστοποιούν, με εντολή του Ειδικού Επιθεωρητή,  τόσο την ύπαρξη αυθαιρέτου ή μεγάλης αυθαιρεσίας όσο και την πιστοποίηση της οικειοθελούς κατεδάφισης. Ακόμη σημειώνουμε ότι η δεύτερη κύρια εργασία του Ειδικού Επιθεωρητή φαίνεται να είναι η βεβαίωση των προστίμων για είσπραξη από τους αυθαιρετούχους, καθώς αυτά θα υπολογίζονται και θα επιβάλλονται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΝ πλέον (καθώς η κυβέρνηση αποφάσισε να «κεντρικοποιήσει» τη διαδικασία στο Υπουργείο) αλλά θα βεβαιώνονται προς είσπραξη, μετά την παρέλευση των νέων, σύντομων προθεσμιών που καθιερώνονται, από τον Ειδικό Επιθεωρητή. 

 

Ακόμη σε άλλο σημείο θα αναφέρεται ότι ο Ειδικός Επιθεωρητής, μέχρι να εκδοθεί η σχετική ΚΥΑ με κριτήρια και διαδικασία αλλά και ΚΥΑ για το στρατηγικό σχέδιο του ΥΠΕΝ για την καταπολέμηση της αυθαίρετης δόμησης, θα καθορίζει τον αριθμό και το αντικείμενο των ελέγχων στα αυθαίρετα – και εδώ με μη δημοσιευτέα απόφαση αλλά και τη συγκρότηση των οργάνων ελέγχου. Και με αυτόν τον τρόπο θεσμοθετείται ως πλήρης κυρίαρχος όλης της λειτουργίας των ελέγχων αυθαιρέτων, δικαιώνοντάς τον χαρακτηρισμό «σερίφης» που του αποδίδει ήδη η αγορά…

 

Υπό επιτήρηση το Σώμα Επιθεωρητών και Ελεγκτών του ΥΠΕΝ από τον νέο «σερίφη»

Και αυτό που είναι διαδικαστικό – τυπικό αλλά πολύ ενδιαφέρον και ουσιαστικό για την εξέλιξη του θέματος, είναι ότι σύμφωνα με το σχέδιο των διατάξεων που έχουμε δει ο Ειδικός Επιθεωρητής θα είναι αρμόδιος «για την έκδοση των αναγκαίων διοικητικών πράξεων και εγγράφων» για την άσκηση των αρμοδιοτήτων της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών, αντικαθιστώντας ως ενδιάμεσος τον αρμόδιο Γενικό Διευθυντή και τον Υπουργό ΠΕΝ και δικαιολογώντας με αυτή τη διατύπωση την περιγραφή ότι καθιερώνεται εκ νέου Ειδικός Γραμματέας Επιθεώρησης. Βέβαια, αυτό το «υβρίδιο» θέσης που εισηγείται το ΥΠΕΝ μένει να κριθεί για τη νομική και συνταγματική του εγκυρότητα στο μέλλον, όπως μας λένε υπάλληλοι του ΥΠΕΝ με γνώση των διαδικασιών και φιλοδοξίες….

Ακόμη, στο νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ φαίνεται να προβλέπεται ότι το Σώμα Επιθεωρητών και Ελεγκτών μετεξελίσσεται από υπηρεσία που επιβλέπει συνολικά το περιβάλλον, την ενέργεια και τη δόμηση σε υπηρεσία καταπολέμησης των αυθαιρέτων, γεγονός που αν επιβεβαιωθεί από τις τελικές διατάξεις (μάλλον πρόκειται για παράβλεψη των αρμοδίων συμβούλων οι διατυπώσεις που έχουν επιλεγεί) θα σηκώσει θύελλα διαμαρτυριών από δεκάδες φορείς, ΜΚΟ και ενδιαφερόμενους.

 

Και ιδιώτες «σερίφηδες» αυθαιρέτων μέχρι να βρει το ΥΠΕΝ δημοσίους υπαλλήλους

Αναφέραμε νωρίτερα ότι ο Ειδικός Επιθεωρητής και θα έχει και δύο «βοηθούς σερίφηδες» στο γραφείο του. Όμως σε άλλο σημείο του νομοσχεδίου του ΥΠΕΝ και ιδιαίτερα του τμήματος για τα αυθαίρετα, προβλέπεται ότι σε δύο διευθύνσεις του ΥΠΕΝ (Επιθεώρηση και Διεύθυνση Δομημένου Περιβάλλοντος) συστήνονται από 20 νέες οργανικές θέσεις, καθώς ο ελεγκτικός μηχανισμός του ΥΠΕΝ έχει μείνει χωρίς ανθρώπινους πόρους τα τελευταία χρόνια. Μάλιστα θα ισχύει για κάποιο διάστημα και απαγόρευση μετατάξεων και αποσπάσεων από αυτές τις θέσεις.

Όμως το πιο ενδιαφέρον και πρωτότυπο για το ΥΠΕΝ (η νομιμότητα και συνταγματικότητα των διατάξεων θα κριθεί στην πορεία…) είναι ότι μέχρι να συμπληρωθούν οι προσλήψεις και οι τοποθετήσεις δημοσίων υπαλλήλων, θα μπορεί το ΥΠΕΝ να χρησιμοποιήσει για τον έλεγχο αυθαιρέτων και τις κατεδαφίσεις ένα νέο σώμα ιδιωτών «Ράμπο» των αυθαιρέτων, ώστε ο γενικός «σερίφης» που αποκαλύψαμε να έχει και επικουρικούς βοηθούς… Και μάλιστα θα είναι ειδικοί επιστήμονες ως φυσικά πρόσωπα ή ακόμη και… εταιρείες!

Συγκεκριμένα στο νομοσχέδιο αναφέρεται ότι:

«Έως την κάλυψη των ανωτέρω θέσεων για τις ανάγκες άσκησης των αρμοδιοτήτων του παρόντος συνιστάται Μητρώο υποστήριξης ελέγχου αυθαιρέτων. Το Μητρώο τηρείται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στο Μητρώο εγγράφονται επιστήμονες με εξειδικευμένη και επαρκή εμπειρία στα αντικείμενα που καθορίζονται με της απόφαση του τετάρτου εδαφίου. Τα μέλη του Μητρώου μπορούν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους και μέσω νομικών προσώπων, στα οποία συμμετέχουν ή με τα οποία συνδέονται συμβατικά. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθορίζονται: α) Οι ειδικότερες αρμοδιότητες της ΔΕΣΕΔΠ και των υπηρεσιών της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών η άσκηση των οποίων ανατίθεται η σε μέλη του Μητρώου, β) τα προσόντα των μελών του Μητρώου γ) τους κανόνες που διέπουν την εκτέλεση του έργου τους και τα ζητήματα που αφορούν τη διαδικασία πιστοποίησής τους γ) οι ιδιότητες που ορίζονται ως ασυμβίβαστες, δ) το όργανο και η διαδικασία ελέγχου και παρακολούθησης αυτών, ε) οι διοικητικές κυρώσεις και τα τυχόν χρηματικά πρόστιμα που επιβάλλονται σε αυτούς, τα όργανα, η διαδικασία και οι προϋποθέσεις επιβολής των κυρώσεων και τυχόν προστίμων, στ) οι διοικητικές προσφυγές κατά των κυρώσεων, οι προθεσμίες άσκησής τους και κάθε άλλο σχετικό θέμα. ζ) το ύψος των αμοιβών των η) η διαδικασία και τα δικαιολογητικά για την είσπραξη της αμοιβής θ) η διαδικασία και ο τρόπος καταβολής της αμοιβής ι) κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παρούσας.»

Σημειώνεται ότι όλες οι ανωτέρω διατάξεις είναι σε μια σχεδόν τελική μορφή του νομοσχεδίου που ήρθαν σε γνώση της ιστοσελίδας μας, αλλά είναι πιθανόν στην τελική νομοτεχνική-κυβερνητική επεξεργασία να υπάρξουν αλλαγές.