του Θοδωρή Καραουλάνη
Διέρρευσαν από το Συμβούλιο της Επικρατείας δύο σχέδια Προεδρικών Διαταγμάτων που ετοίμασε η κυβέρνηση για τον μετασχηματισμό των Υπουργείων, ανοίγοντας το δρόμο για τον επικείμενο ανασχηματισμό, τον οποίο έχει ήδη προαναγγείλει ως «δομικό» η κυβερνητική εκπρόσωπος Όλγα Γεροβασίλη.
Σε όσα διέρρευσαν, ξεχωριστή θέση ως «δομική» αλλαγή αποτελεί η διάσπαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε δύο ξεχωριστά Υπουργεία: ένα για το Περιβάλλον και ένα για την Ενέργεια.
Τις συζητήσεις εντός κυβέρνησης για τη διάσπαση των αρμοδιοτήτων του ΥΠΕΝ είχε αποκαλύψει, αποκλειστικά, η Greenagenda, από τον Ιούλιο ακόμη.
Όπως καταγράφαμε τότε, υπήρξε διελκυστίνδα μεταξύ κυβερνητικών (και άλλων…) παραγόντων για να «σπάσουν» οι αρμοδιότητες του ΥΠΕΝ, με κυρίως «λάφυρο» το χώρο της Ενέργειας και «φτωχό» συγγενή τον χώρο του Περιβάλλοντος.
Οι πολιτικές εξελίξεις που μεσολάβησαν, αποδυνάμωσαν κάποια από τα σενάρια και τις εισηγήσεις αυτές, που η Greenagenda είναι σε θέση να γνωρίζει ότι έγιναν προς το Μέγαρο Μαξίμου, με κατάληξη τα σχέδια Προεδρικών Διαταγμάτων που είδαν το φως της δημοσιότητας και προβλέπουν τελικά το διαχωρισμό της Ενέργειας σε ανεξάρτητο Υπουργείο. Συγκεκριμένα συνίσταται Υπουργείο Ενέργειας το οποία θα περιλαμβάνει τη Γενική Γραμματεία Ενέργειας, με τις γενικές της διευθύνσεις (ενέργειας, ορυκτών πόρων) και όλους τους εποπτευόμενους και συνδεδεμένους φορείς από το χώρο της ενέργειας και των ορυκτών πόρων (ΔΕΗ, ΑΔΜΗΕ, ΛΑΓΗΕ, ΙΓΜΕ, ΚΑΠΕ κλπ).
Παράλληλα μετονομάζεται το ΥΠΕΝ σε Υπουργείο Περιβάλλοντος (ΥΠΠΕΡ), στο οποίο απομένουν η γενική γραμματεία του Υπουργείου, η οποία περιλαμβάνει το Περιβάλλον, μαζί με τα Δάση, και τις διοικητικές – οικονομικές υπηρεσίες, η Ειδική Γραμματεία Υδάτων (η οποία έχει και το ρόλο ανεξάρτητης αρχής υδάτων) αλλά και η γενική γραμματεία Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος (δηλαδή οι αρμοδιότητες της χωροταξίας και της πολεοδομίας). Για αυτό το τελευταίο, επειδή υφίστανται ακόμη ισχυρές πιέσεις από κυβερνητικούς κύκλους, δεν είναι απολύτως σίγουρο ότι θα παραμείνει στο νεοσύστατο Υπουργείο Περιβάλλοντος, παρότι αυτό ακριβώς προβλέπουν τα δύο σχέδια ΠΔ που εγκρίθηκαν από το ΣτΕ.
Δεν είναι σαφές ακόμη αν η αρμοδιότητα του Πράσινου Ταμείου, το οποίο αποτελεί βασικό «κουμπαρά» του δημοσίου λόγω των αυθαιρέτων (αλλά όχι μόνο…) αλλά κυρίως χρηματοδότησης δράσεων θα περάσει στο ένα ή στο άλλο Υπουργείο, με «λογικότερη» ωστόσο κατεύθυνση την παραμονή στο Υπουργείο Περιβάλλοντος καθώς από εκεί προέρχεται η πλειονότητα των εισπράξεων αλλά και η κατεύθυνση των περισσότερων χρηματοδοτήσεων. Πάντως σίγουρα το θέμα του Πράσινου Ταμείου θα αποτελέσει ζήτημα διαπραγμάτευσης μετά τη συγκρότηση του νέου κυβερνητικού σχήματος.
Η αλλαγή που επέρχεται είναι δομική και αρκετοί πιστεύουν ότι αποτελεί πισωγύρισμα στην πορεία της χώρας, τονίζοντας ιδιαίτερα τη σχέση μεταξύ ενέργειας και κλιματικής αλλαγής, καθώς το σύστημα εμπορίας ρύπων και η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή είναι συστατικά στοιχεία της προσπάθειας για την επίτευξη των στόχων της συμφωνίας των Παρισίων που μόλις κύρωσε η χώρα μας. Μάλιστα, οι δύο αυτές αρμοδιότητες, της ενέργειας και του περιβάλλοντος (περιλαμβανομένης της χωροταξίας και πολεοδομίας) δεν αποτέλεσαν ποτέ στο παρελθόν ανεξάρτητα υπουργεία, αλλά ήταν κατά κανόνα ενταγμένα σε κάποιο άλλο παραγωγικό ή αναπτυξιακό υπουργείο.
Η συγκρότηση ενιαίου χαρτοφυλακίου Περιβάλλοντος και Ενέργειας προέκυψε ως καινοτομία από την κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου το 2009 και βασίστηκε στις κατευθύνσεις πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θυμίζουμε ότι προ της συγκρότησης της τελευταίας Ευρωπαϊκής Επιτροπής (όπου προβλέπονται 29 επίτροποι και έπρεπε να σπάσουν χαρτοφυλάκια…), η αντίστοιχη αρμοδιότητα στην Κομισιόν ήταν επίσης ενιαία. Μια τέτοια ανάγκη πηγάζει από την αλληλεξάρτηση της κλιματικής αλλαγής με την ενέργεια μετά τη συνθήκη του Κυότο, και ιδιαίτερα τώρα μετά τη συμφωνία COP21. Στα καθημάς Κλιματική Αλλαγή και Περιβάλλον είναι εντός της ίδιας γενικής διεύθυνσης, στη γενική γραμματεία Περιβάλλοντος, οπότε είναι αναγκαία η διοικητική «συμπόρευση» με την αρμοδιότητα της Ενέργειας. Σε περίπτωση που προχωρήσει το σχέδιο κύκλοι της αγοράς εκτιμούνβ ότι πολύ σύντομα θα δούμε «πολύ μεγάλες κόντρες» μεταξύ των Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας, καθώς οι πολιτικές και οικονομικές στοχεύσεις των δύο τομέων είναι αλληλοσυγκρουόμενες και χριεάζεται πολύ καλός συντονισμός, ο οποίος μέχρι σήμερα υπηρετούνταν από την ύπαρξη ενός – κοινού και για τις δύο αρμοδιότητες – Υπουργού. Έτσι, δηλαδή σε επίπεδο προσωπικής απόφασης Υπουργού, λύθηκαν πολλά προβλήματα τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα, παράγοντες της αγοράς αναφέρουν τις κόντρες που θα ξεσπάσουν μεταξύ των δύο Υπουργείων σε συγκεκριμένες ενεργειακές επενδύσεις, όπως για παράδειγμα νέες λιγνιτικές μονάδες (της ΔΕΗ και άλλων), τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα (όπως το φράγμα της Μεσοχώρας) ή μεγάλες επενδύσεις σε ΑΠΕ (όπως φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα μεγάλης έκτασης και ισχύος που προγραμματίζονται) αλλά και σε θέματα ορυκτών πόρων (όπως πολλά μεταλλεία και ορυχεία). Θυμίζουμε ότι βασικό στοιχείο κάθε επένδυσης είναι η περιβαλλοντική αδειοδότηση, η οποία είναι αρμοδιότητα της ΓΓ Περιβάλλοντος και μέχρι σήμερα τα όποια (και ήταν πολλά…) προβλήματα μεταξύ των δύο ΓΓ (Ενέργειας και Περιβάλλοντος) λύθηκαν με «διαιτητή» ή «εντολέα» τον Υπουργό που είχε και τις δύο αρμοδιότητες.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι το «πάντρεμα» της Ενέργειας με το Περιβάλλον (αλλά και την Πολεοδομία – Χωροταξία) υπό κοινή σκέπη δεν έγινε εύκολα, όπως αναδεικνύουν και τα παραδείγματα των προβλημάτων που αναφέραμε. Οι κυρίως δυσκολίες, που κράτησαν πολύ, παρουσιάστηκαν σε διοικητικό και οικονομικό επίπεδο. Είναι ενδεικτικό ότι παρότι το ενιαίο Υπουργείο δημιουργήθηκε το 2009, οι διοικητικές και οικονομικές δομές παρέμεναν δύο και ανεξάρτητες μέχρι το 2014, οπότε – υπό την πίεση των θεσμών – δημιουργήθηκε νέος οργανισμός του Υπουργείου με μία μόνο διεύθυνση οικονομικού – διοικητικού. Μέχρι τότε υπήρχαν ξεχωριστές δομές για τους υπαλλήλους και τα έξοδα κάθε τομέα (ενέργειας και Περιβάλλοντος). Μάλιστα τα σωματεία – συνδικάτα των εργαζομένων εξακολουθούν και είναι χωριστά!
Σίγουρα στο σκεπτικό του διαχωρισμού του χαρτοφυλακίου της Ενέργειας παίζει ρόλο η αναπτυξιακή διάσταση των επενδύσεων στο χώρο της ενέργειας, που αναμένονται πολλές και μεγάλες τα επόμενα χρόνια. Κύκλοι της αγοράς μάλιστα προδικάζουν, μιλώντας στην Greenagenda, ότι αν η απόφαση αυτή προχωρήσει σε λίγους μήνες θα αλλάξει πλήρως το οργανόγραμμα του νεοσύστατου Υπουργείου Ενέργειας – για να αντικατοπτρίζει τις ανάγκες αυτές – και μάλιστα στοιχηματίζουν ότι συσταθεί και νέα γενική διεύθυνση στο νέο Υπουργείο, αυτή της εξοικονόμησης ενέργειας.
Τέλος αξίζει να σημειώσουμε ότι τα σενάρια για τις επιλογές των προσώπων που θα επανδρώσουν τα δύο νέα Υπουργεία είναι ήδη πολλά. Κοινή εκτίμηση των περισσότερων δημοσιογραφικών κύκλων είναι ότι τόσο ο νυν Υπουργός Πάνος Σκουρλέτης όσο και ο Αναπληρωτής Γιάννης Τσιρώνης δεν θα συνεχίσουν. Παραμένει μάλιστα ερωτηματικό αν γενικά οι Οικολόγοι – Πράσινοι θα συνεχίσουν να έχουν υπουργικό θώκο, παρά την καλή συνεργασία της κυβέρνησης με το Ευρωπαϊκό Πράσινο Κόμμα, που έχει διασφαλίσει μέχρι σήμερα την παραμονή τους…
Φυσικά ο Πρωθυπουργός δεν δεσμεύεται σε τίποτε από τα σχέδια των ΠΔ που είδαν το φως της δημοσιότητας και εγκρίθηκαν ήδη από το ΣτΕ, οπότε αναμένουμε να δούμε τις επόμενες ημέρες τις τελικές του αποφάσεις – τόσο όσον αφορά τη δομή όσο και τα πρόσωπα που θα επιλέξει…