Η ασφάλεια της ποσότητας και της ποιότητας των υδάτων αποτελεί σήμερα σημαντική πρόκληση. Σύμφωνα με σχετική έκθεση του ΟOΣΑ (2013) , το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού θα αντιμετωπίσει σοβαρές συνθήκες λειψυδρίας έως το 2050. Η αύξηση της ζήτησης του νερού, η ρύπανση των υδάτων και οι πιέσεις που υφίσταται ο πόρος, θα επιδεινώσουν την ασφάλεια του νερού σε πολλές περιοχές του πλανήτη. Υπό αυτή την έννοια, η έκθεση του ΟOΣΑ καλεί τις κυβερνήσεις να επιταχύνουν τις προσπάθειες για ενίσχυση της αποτελεσματικής διαχείρισης και αποδοτικής χρήσης των υδάτων.
Τουλάχιστον το 11% του πληθυσμού της Ευρώπης έχει επηρεαστεί από τη λειψυδρία μέχρι το 2007, με το κόστος ξηρασίας τα τελευταία τριάντα έτη να ανέρχεται σε 100 δισεκατομμύρια ευρω, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ). Ενδεικτική είναι η δήλωση της ΕΕ η οποία αναφέρει ότι «το νερό δεν είναι πρόβλημα μόνο ορισμένων περιοχών αλλά πλέον ανησυχεί το σύνολο των πεντακοσίων εκατομμυρίων ευρωπαίων».
Σύμφωνα με πρόσφατη κοινή έκθεση (2014) του Κοινού Ερευνητικού Κέντρου (JRC) της ΕΕ και του Πανεπιστημίου του Kassel, επιβεβαιώνεται ότι σοβαρές και επίμονες ξηρασίες αναμένονται να εμφανίζονται με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα στην Ευρώπη, κυρίως στις περιοχές του Νότου, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Στην έκθεση τονίζεται η επείγουσα ανάγκη να τεθούν σε εφαρμογή τεχνικές βιώσιμης διαχείρισης των υδατικών πόρων και στρατηγικές αποτελεσματικής προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι τα φαινόμενα λειψυδρίας θα επιδεινωθούν στο άμεσο μέλλον, εξαιτίας της αύξησης του πληθυσμού και της κλιματικής αλλαγής, η προστασία των υδατικών πόρων αποτελεί προτεραιότητα ζωτικής σημασίας.
Είναι φανερό ότι οι υδατικοί πόροι και η ενέργεια είναι άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους, καθώς για την παραγωγή ενέργειας απαιτούνται μεγάλες ποσότητες νερού (υδροηλεκτρική ενέργεια, πυρηνική, φυσικό αέριο, υγρά καύσιμα), ενώ για την άντληση, επεξεργασία, μεταφορά και διανομή νερού απαιτούνται υψηλά ποσά ενέργειας (water-energy nexus).
Για την παραγωγή ενέργειας υπάρχουν μη υδροβόρες επιλογές όπως η αιολική ενέργεια, η οποία ουσιαστικά δεν χρησιμοποιεί καθόλου νερό. Στο πλαίσιο αυτό, η αντικατάσταση θερμικών και πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας με αιολικούς σταθμούς αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση της διατήρησης και της προστασίας των πολύτιμων υδατικών πόρων στην Ευρώπη, προκειμένου να προληφθεί η μελλοντική έλλειψη του πόρου από στις εξαρτώμενες από νερό μονάδες παραγωγής ενέργειας. Τα βασικά ευρήματα της έκθεσης περιλαμβάνουν:
- Η παραγωγή ενέργειας (κυρίως το νερό ψύξης) χρησιμοποιεί την υψηλότερη ποσότητα του νερού στην ΕΕ (44%). H ποσότητα νερού που χρησιμοποιείται από θερμική παραγωγή ηλεκτρικής και πυρηνικής ενέργειας είναι ισοδύναμη με τη μέση ετήσια χρήση νερού οικιακής χρήσης από 82 εκατομμύρια πολίτες της ΕΕ ή του πληθυσμού της Γερμανίας.
- Η χρήση αιολικής ενέργειας περιορίζει το 2012 τη χρήση νερού κατά 1,2 δις κυβικών μέτρων (m³ δις), που ισοδυναμεί με τη μέση ετήσια οικιακή χρήση νερού σχεδόν 22 εκατομμυρίων πολιτών της ΕΕ.
- Τα 1,2 δις m³ ύδατος που μπορούν να αποφευχθούν με τη χρήση αιολικής ενέργειας θα μπορούσε να περιορίσει το κόστος κατά 2,4 δις.
- Μέχρι το 2030, η χρήση αιολικής ενέργειας θα εξοικονομήσει μεταξύ 4,3 δις και 6,4 m³ δις m³ νερού με βάση τις προβλέψεις του Ενεργειακού οδηγού χάρτη για το 2050.
- Το 2030, το κόστος που θα περιορισθεί από τη χρήση νερού από την αυξημένη ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας θα ανέλθει μεταξύ 11,8 δις και 17,4 δις το εν λόγω έτος.
Προτάσεις πολιτικής
Η ΕΕ θα μπορούσε να περιορίσει σημαντικά την κατανάλωση νερού στον τομέα παραγωγής ενέργειας με τρεις τρόπους:
- Προώθηση υψηλότερων προτύπων αποδοτικότητας του νερού και σχεδιασμός πολιτικών που αφορούν την ενέργεια με βάση τη διαθεσιμότητα και την αποδοτικότητα ύδατος
- Ορισμός δεσμευτών στόχων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι το 2030. Απομάκρυνση από υδροβόρες τεχνολογίες όπως θερμοηλεκτρικούς σταθμούς και μετακίνηση προς τεχνολογίες χαμηλών ή καθόλου απαιτήσεων σε νερό, όπως η αιολική ενέργεια
- Προώθηση ολοκληρωμένης τιμολογιακής πολιτικής της χρήσης του νερού σύμφωνα με την αρχή της ανάκτησης του πλήρους κόστους (οικονομικού κόστους, του κόστους του φυσικού πόρου και του περιβαλλοντικού κόστους)
Η βιώσιμη και αειφόρος διαχείριση του νερού και της ενέργειας απαιτεί ολιστικές προσεγγίσεις πολιτικής, με τις οποίες αφενός να καλύπτονται οι ανάγκες από τη χρήση των πόρων και αφετέρου να εξασφαλίζεται η προστασία και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Αναφορικά με την παραγωγή ενέργειας, οι ανωτέρω προτάσεις περιορισμού της χρήσης του νερού μπορούν να εφαρμοστούν με τη χρήση ώριμων τεχνολογιών που περιλαμβάνουν μικρά και περιβαλλοντικά συμβατά έργα τοπικής κλίμακας, αντί να προωθούνται έργα μεγάλης κλίμακας και υψηλού περιβαλλοντικού κόστους με άλλοθι την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ή την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που στην πραγματικότητα αντιτίθενται στη βιώσιμη ανάπτυξη των πόρων.
Στο πλαίσιο, τέλος, ενός στρατηγικού σχεδιασμού σε εθνικό επίπεδο για την ποσότητα και την προέλευση της ενέργειας που χρειάζεται η χώρα, καθώς και για την χωροταξική κατανομή αυτής, επιβάλλεται η ενεργή συμμετοχή και η διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, τόσο στο στάδιο του σχεδιασμού όσο και σε αυτό της υλοποίησης των συγκεκριμένων έργων.
