του Νίκου Αβουκάτου
Τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί ραγδαία επέκταση των υδατοκαλλιεργειών σε ολόκληρο τον κόσμο. Τόσο, που η εκτροφή ψαριών κατέστη ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος τομέας παραγωγής τροφίμων στον κόσμο.
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (WWF), η υδατοκαλλιέργεια αποτελεί την πλέον αειφορική λύση στο παγκόσμιο επισιτιστικό πρόβλημα. Όταν τα ιχθυηρά παράγονται με αρχές και κανόνες ορθής πρακτικής, οι υδατοκαλλιέργειες συμβάλουν ουσιαστικά στη προστασία του περιβάλλοντος.
Μιλώντας στη Greenagenda.gr, η Δρ. Κωνσταντίνα Μπιτχαβά, Ερευνήτρια Δ' του Ινστιτούτου Κτηνιατρικών Ερευνών Θεσσαλονίκης, παρουσίασε την παρούσα κατάσταση των υδατοκαλλιεργειών στην Ελλάδα αλλά και τα προβλήματα του κλάδου.
Η παρούσα κατάσταση
Σύμφωνα με στοιχεία του Συνδέσμου Ελληνικών Θαλασσοκαλλιεργειών (2019), η εκτροφή ψαριών σε θαλάσσια και εσωτερικά ύδατα αποτελεί με διαφορά την κυριότερη δραστηριότητα στον τομέα των υδατοκαλλιεργειών στην Ελλάδα, αντιπροσωπεύοντας το 85% του όγκου και σχεδόν το 99% της αξίας παραγωγής της χώρας.
Ακολουθεί η οστρακοκαλλιέργεια με κυρίαρχα τα μύδια με 12% ως προς τον όγκο και 1% ως προς τη συνολική αξία παραγωγής της χώρας (ΣΕΘ, 2019)
Η παραγωγή τσιπούρας και λαβρακιού στην Ελλάδα έφτασε το έτος 2017, σύμφωνα με στοιχεία του ΣΕΘ, τους 125,122 τόνους, αξίας 532,45 εκ. ευρώ. Το γεγονός αυτό τοποθετεί την Ελλάδα στις πρώτες θέσεις μεταξύ των παραγωγών κρατών αυτών των ειδών τόσο σε Ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η παραγωγή οστρακοειδών ανήλθε το 2017 στους 19.173 τόνους αξίας 7,14 εκ.ευρώ.
Κύριο χαρακτηριστικό του κλάδου αποτελεί ο έντονος εξαγωγικός του προσανατολισμός, καθώς σχεδόν το 80% της συνολικής παραγωγής προωθείται σε αγορές του εξωτερικού συμβάλλοντας σημαντικά στο ισοζύγιο ιχθυηρών και στο ακαθάριστο εθνικό προϊόν, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Επίσης χαρακτηριστικό είναι ότι τα προϊόντα της Ελληνικής θαλάσσιας υδατοκαλλιέργειας ως σύνολο αποτελούν τα τελευταία χρόνια το δεύτερο σε αξία εξαγώγιμο αγροτικό προϊόν της χώρας μας, μετά από το ελαιόλαδο.
Σήμερα δραστηριοποιούνται 63 επιχειρήσεις υδατοκαλλιέργειας με 320 μονάδες σε όλη την Ελλάδα. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων είναι οικογενειακές, μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Υπάρχουν ωστόσο και μεγάλοι όμιλοι οι οποίοι έχουν καθετοποιημένες εταιρείες που εκτός από την εκτροφή ψαριών, παράγουν γόνο και τροφές, οι οποίες προμηθεύουν κυρίως με γόνο και άλλες εταιρείες εντός και εκτός Ελλάδος.
«Ο τομέας των υδατοκαλλιεργειών συμβάλλει σημαντικά στην αποκέντρωση της οικονομίας αφού προσφέρει εργασία σε περίπου 12.000 εργαζόμενους διαφόρων ειδικοτήτων (επιστημονικό, τεχνικό και εργατικό προσωπικό). Σημαντικότερο στοιχείο όμως είναι ότι οι θέσεις εργασίας αυτές είναι συνήθως σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές όπου υπάρχουν ελάχιστες άλλες εργασιακές ευκαιρίες και συμβάλουν σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών», τονίζει η κα. Μπιτχαβά.
Τα προβλήματα
Παρά τη ραγδαία ανάπτυξή τους κατά τα πρόσφατα έτη, οι υδατοκαλλιέργειες αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα. Η παραγωγή τροφίμων αποτελεί μια αυξανόμενα ανταγωνιστική αγορά. Επιπρόσθετα, η αγορά προϊόντων υδατοκαλλιεργειών έχει κορεσθεί για ορισμένα είδη, με αποτέλεσμα οι τιμές να είναι χαμηλότερες και συνεπώς μικρότερα τα κέρδη για τους παραγωγούς.
Ενδεικτικά αναφέρεται πως η Τουρκία από το 2010 αύξησε την παραγωγή της κατά 240% με παραγωγή 193.595 τόνους το 2018. Αποτέλεσμα των αυξημένων εισαγωγών στην ΕΕ από την Τουρκία ήταν η πτώση στην τιμή που πλησίασε ή και ξεπέρασε το 1 ευρώ/ κιλό.
Επίσης, οι διαδικασίες αδειοδότησης των μονάδων υδατοκαλλιέργειας χαρακτηρίζονται από μεγάλη πολυπλοκότητα ενώ παράλληλα έχει αυξηθεί κατακόρυφα τόσο το κόστος όσο και ο χρόνος ολοκλήρωσης των σχετικών διαδικασιών. Οι διαδικασίες αδειοδότησης συχνά αντιμετωπίζονται αρνητικά από τις κοινωνίες και θεωρούνται ανταγωνιστικές με την τουριστική ανάπτυξη. Όμως, σε αντίθεση με άλλες δραστηριότητες (π.χ. οικιστική ανάπτυξη) οι επιπτώσεις της υδατοκαλλιεργητικής δραστηριότητας στο θαλάσσιο περιβάλλον είναι ελεγχόμενες και η άριστη κατάστασή του περιβάλλοντος της μονάδας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα της και την υγεία των εκτρεφόμενων ειδών.
Το πράσινο συμπέρασμα
Η υδατοκαλλιέργεια είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της Στρατηγικής για τη Γαλάζια Ανάπτυξη. Στη νέα Κοινή Αλιευτική Πολιτική η υδατοκαλλιέργεια κατέχει εξέχουσα θέση και η προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης της ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας αποτελεί βασική προτεραιότητα. Χαρακτηριστικό είναι ότι η βιώσιμη υδατοκαλλιέργεια μπορεί να συνυπάρχει με τις προστατευόμενες ζώνες Natura 2000.
