Του Νίκου Αβουκάτου
Τα δρυοδάση της Μεσογείου είναι οικοσυστήματα υψηλής βιοποικιλότητας, αποτελούν τη βάση για πολλές τροφικές αλυσίδες, και έχουν μεγάλη κοινωνικοοικονομική και οικολογική αξία. Ωστόσο, όπως όλα τα μεσογειακά δασικά οικοσυστήματα, είναι και αυτά ευάλωτα σε ακραίες κλιματικές αλλαγές, όπως περίοδοι ξηρασίας, κύματα καύσωνα, σύνθετα γεγονότα π.χ. μεγάλη ξηροθερμική περίοδος.
H παρατεταμένη ανομβρία φαίνεται πως επηρεάζει σημαντικά τα μεσογειακά δρυοδάση της χαμηλότερης ζώνης των φυλλοβόλων πλατυφύλλων και τις θαμνώδεις εκτάσεις, που κυριαρχούνται από είδη δρυός, τα οποία θεωρούνται ανθεκτικά στην ξηρασία, όπως το αειθαλές πουρνάρι (Quercus coccifera) και η φυλλοβόλος χνοώδης δρυς (Quercus pubescens), και τα λιγότερο ανθεκτικά στην ξηρασία όπως η φυλλοβόλος πλατύφυλλη δρυς (Quercus frainetto).
Στην ευρύτερη περιοχή της Ευκαρπίας και Πολίχνης του δήμου Παύλου Μελά, άνωθεν των νοσοκομείων και του δημοτικού δάσους τους τελευταίους μήνες παρουσιάζεται μια έντονα ασυνήθιστη εικόνα με την έντονη ξήρανση των πουρναριών που αποδεικνύει τις αρνητικές συνέπειες της παρατεταμένης ανομβρίας.
Σημειώνεται ότι τα πουρνάρια είναι ένα είδος ευρύτοπο από το πλέον ξηρανθεκτικό της περιοχής μας. Τα πουρνάρια είναι προσαρμοσμένα ιδανικά στην περιοχή μας και αποτελούν δείκτη ανθεκτικότητας. Η εμφανιζόμενη ξήρανση τους σε όλη τη χώρα φαίνεται να ανησυχεί τους επιστήμονες.
«Ειδικά το πουρνάρι (Q. coccifera) είναι ένα αειθαλές δασοπονικό είδος που ευδοκιμεί σε περιοχές με χαμηλή υγρασία έως και σε ημίξηρους οικοτόπους, και προσαρμόζεται σε ξηρά, φτωχά και βραχώδη εδάφη, δηλαδή είναι «ασκητικό» και «ολιγαρκές» είδος» ανέφερε η Μαριάνθη Τσακαλδήμη, Επ. Καθηγήτρια Δασοκομίας-Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος ΑΠΘ.
Τα μεσογειακά δρυοδάση είναι ευαίσθητα στην κλιματική αλλαγή και ακόμη και μέτριες αλλαγές στις τρέχουσες κλιματικές παραμέτρους μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη ζωτικότητα και τη σύνθεσή τους. Το καλοκαίρι που μας πέρασε καταγράφηκε ως το θερμότερο καλοκαίρι στην ιστορία του πλανήτη, σημειώθηκε ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών το πρώτο τρίμηνο του 2024 και καταγράφηκαν έντονες συνθήκες ξηρασίας (ιδιαίτερα στην περιοχή της νότιας Μεσογείου) την περίοδο Απριλίου-Μαΐου.
Οι παραπάνω δυσμενείς αλλαγές στο κλίμα, και λαμβάνοντας υπόψη ότι η ξηρασία αποτελεί το σημαντικότερο περιοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξη των δασών στη λεκάνη της Μεσογείου, συνετέλεσαν στην εμφάνιση τοπικών φαινομένων ξήρανσης των δρυοδασών στη χώρα μας.
Χαρακτηριστικές είναι οι εικόνες και από την περιοχή του Χολομώντα όπου παρατηρήθηκαν το καλοκαίρι τεράστιες κηλίδες ειδών δρυός που ξεράθηκαν από τις υψηλές θερμοκρασίες. Σύμφωνα με την κ. Τσακαλδήμη η ένταση και η έκταση της ξήρανσης των δρυοδασών ωστόσο, εξαρτάται από την αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων δηλ. από το ανάγλυφο του τόπου, την έκθεση της πλαγιάς, το μειωμένο πορώδες του εδάφους, το δασοπονικό είδος, τους βιοτικούς παράγοντες", (π.χ. ανθρώπινες πιέσεις) και την κλιματική αλλαγή. Διαφορετικής έντασης και έκτασης ξηράνσεις έχουν διαφορετικές οικολογικές συνέπειες και επιπτώσεις στην υγεία και ανάπτυξη των οικοσυστημάτων.
Από την πλευρά του ο Δημήτρης Αβτζής, Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του ΕΛΓΟ- ΔΗΜΗΤΡΑ τόνισε ότι «τα καταπονημένα δέντρα,θάμνοι είναι εξασθενημένα και ως εκ τούτου πιο ευάλωτα σε προσβολές εντόμων κυρίως, ξυλοφάγων και φλοιοφάγων». Οι αρμόδιοι επιστήμονες παρακολουθούν την κατάσταση συστηματικά σε συνεργασία με τη δασική υπηρεσία και προτείνουν να γίνουν οι αναγκαίες παρεμβάσεις όπου και όταν χρειαστεί.