του Νίκου Αβουκάτου
Τα παράνομα φυτοφάρμακα αμφίβολης ποιότητας, ορισμένα από οποία είναι επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία και βέβαια για το περιβάλλον, εξακολουθούν να κυκλοφορούν στην ελληνική ύπαιθρο, καθώς οι χαμηλές τιμές τους αποτελούν δέλεαρ για πολλούς παραγωγούς.
«Αν και φαίνεται να έχει περιοριστεί το πρόβλημα, δυστυχώς, παρά τους αυστηρούς ελέγχους, δεν έχει εκλείψει», λέει στη Greenagenda.gr ο πρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ Σπύρος Μάμαλης.
Όπως εξηγεί ο κ. Μάμαλης, «στην ελληνική αγορά καταλήγουν από τις όμορες χώρες και είναι αρκετά επικίνδυνα για τις καλλιέργειες. Βέβαια πολλά από τα παράνομα φάρμακα είναι για χρήση σε διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες. Η δραστική ουσία που περιέχουν δεν είναι μόνο αναποτελεσματική αλλά και αρκετά επικίνδυνη καταστροφική για τις ελληνικές καλλιέργειες. Επιπλέον, προέρχονται από χώρες εκτός ΕΕ όπου δεν τηρούνται οι οδηγίες και οι κανονισμοί».
Οι τιμές τους είναι προκλητικά χαμηλές. Η συσκευασία του ενός λίτρου πωλείται 15-20 ευρώ.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΓΕΩΤΕΕ Ανατολικής Μακεδονίας, Ζαφείρη Μυστακίδη, χρησιμοποιούνται κυρίως σε εκτατικές καλλιέργειες.
Σύμφωνα με έγγραφο της Europol, κυκλοφορούν μαϊμού φυτοπροστατευτικά σε ποσοστό περίπου 25% στην ευρωπαϊκή αγορά.
«Τα περισσότερα παράνομα φυτοπροστατευτικά προϊόντα εισέρχονται στην Ελλάδα από κυκλώματα, τα οποία εκμεταλλεύονται τα κενά της νομοθεσίας παρερμηνεύοντας για παράδειγμα το παράλληλο εμπόριο ή βασιζόμενα στη μη ύπαρξη ελέγχων για διακίνηση προϊόντων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς επίσης από την Τουρκία και τη Βουλγαρία. Ο κύριος όγκος των προϊόντων προέρχεται από την Κίνα έχοντας αποκτήσει "ευρωπαϊκή ταυτότητα" ώστε να διευκολύνεται η ελεύθερη διακίνησή τους εντός ΕΕ, χωρίς να υπόκεινται σε ελέγχους. Προφανώς, τα παράνομα ΦΠ διακινούνται με χαμηλές τιμές εφόσον είναι είδη λαθρεμπορίου, "απαλλαγμένα" από επιβαρύνσεις όπως ΦΠΑ, έξοδα διακίνησης κλπ., γεγονός που προσελκύει τον παραγωγό, ο οποίος όμως μπορεί να οδηγηθεί σε οικονομική ζημία τόσο λόγω της μειωμένης ή μηδενικής αποτελεσματικότητας τους, όσο και από τον κίνδυνο της ανίχνευσης υπολειμμάτων στο παραγόμενο προϊόν», τονίζει στη Greenagenda.gr η καθηγήτρια του Τμήματος Γεωπονίας του ΑΠΘ, Ουρανία Μενκίσογλου-Σπυρούδη.
Πολλά από αυτά τα φυτοφάρμακα έχουν επικίνδυνες ουσίες με πιθανές επιπτώσεις στις καλλιέργειες και το περιβάλλον. Εφόσον δεν γνωρίζουμε τη σύστασή τους, αυτό είναι επικίνδυνο για τον χρήστη, τις καλλιέργειες που γίνεται ο ψεκασμός και τα γεωργικά προϊόντα που θα καταναλωθούν.
«Τα απαγορευμένα σκευάσματα που εισάγονται παράνομα περιέχουν δραστικές ουσίες οι οποίες είτε έχουν κριθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μη αποδεκτές για τη δημόσια υγεία και/ή το περιβάλλον, είτε δεν έχουν κατατεθεί αρκετές μελέτες που να αποδεικνύουν την ασφάλειά τους σύμφωνα με την ισχύουσα επιστημονική μεθοδολογία και άρα δεν έχουν αξιολογηθεί, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας. Η χρήση αυτών μπορεί να έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία των καλλιεργητών γεωργών και των καταναλωτών και να οδηγήσει σε ρύπανση των εδαφών και των νερών. Επιπλέον οδηγεί σε παρουσία υπολειμμάτων στα συγκομιζόμενα προϊόντα καθιστώντας μη νόμιμο το προϊόν και οδηγώντας στην επιβολή προστίμου μετά από έλεγχο με σοβαρή οικονομική επιβάρυνση», σημειώνει η κα. Μενκίσογλου-Σπυρούδη.
Χειροπιαστές αποδείξεις καταστροφής σε ΕΕ και Ελλάδα
Ένα τέτοιο παράδειγμα με σημαντική καταστροφή αναφέρεται το 2007 όταν εντοπίστηκαν υπολείμματα isofenphos methyl (δραστική ουσία που δεν εγκρίθηκε ποτέ στην ΕΕ) σε πιπεριές από την Αλμερία της Ισπανίας, με αποτέλεσμα να αποκλειστούν οι εξαγωγές της Αλμερίας για 2 χρόνια από της αγορές της ΕΕ.
Σημαντικές όμως είναι και οι πιθανές συνέπειες των πλαστών προϊόντων, καθώς μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές βλάβες στις καλλιέργειες είτε μειώνοντας τη σοδειά είτε καταστρέφοντας εντελώς τη συγκομιδή, ενώ άγνωστες είναι οι επιπτώσεις αφού τα προϊόντα αυτά ενδέχεται να περιέχουν άγνωστες και μη ελεγμένες τοξικές προσμίξεις. Για παράδειγμα τον Ιούλιο του 2012, στην περιοχή της Χαλάστρας, χρησιμοποιήθηκε στο ρύζι το παράνομο ζιζανιοκτόνο κακής ποιότητας (propanil Τούρκικης προέλευσης) με αποτέλεσμα να προκληθεί ζημιά σε περίπου 7.000 στρέμματα καλλιέργειας.
Αντίστοιχα, το 2004 στη Γαλλία καταστράφηκαν 35 εκτάρια καλλιέργειας πατάτας από τη χρήση πλαστών φυτοφαρμάκων.
Επισημαίνεται ότι προϋπόθεση για να εγκριθεί ένα γεωργικό φάρμακο είναι να διασφαλίζεται ότι δεν υπάρχουν κίνδυνοι για τον άνθρωπο και το περιβάλλον και όλα τα νόμιμα εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα εξετάζονται ενδελεχώς για τις επιπτώσεις τους στον άνθρωπο και το περιβάλλον και εγκρίνονται μόνο όταν διασφαλίζεται ότι δεν υπάρχουν κίνδυνοι.
H διάθεση γεωργικών φαρμάκων στην αγορά και η ορθολογική χρήση τους καθορίζεται από τη Νομοθεσία (Ν.4036/2012).
Σύμφωνα με αυτήν για τη διάθεση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην αγορά απαιτείται άδεια, η οποία χορηγείται από τη Διεύθυνση Προστασίας Φυτικής Παραγωγής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Για τη χορήγηση της άδειας διάθεσης στην αγορά φυτοπροστατευτικού προϊόντος απαιτείται ο ενδιαφερόμενος (εταιρεία αγροχημικών) να υποβάλει φάκελο, με αίτηση και όλα τα τεχνικά στοιχεία και μελέτες, όπως προβλέπονται στον Κανονισμό 1107/2009 ΕΕ. Μετά την αξιολόγηση των στοιχείων χορηγείται η άδεια διάθεσης στην αγορά του φυτοπροστατευτικού προϊόντος η οποία και αναρτάται στην ιστοσελίδα του ΥΠΑΑΤ. Όλες οι δραστικές ουσίες των φυτοπροστατευτικών προϊόντων που εγκρίνονται έχουν ήδη αξιολογηθεί και εγκριθεί στην ΕΕ.
Επομένως, και σύμφωνα με την προαναφερθείσα νομοθεσία, ως παράνομα φυτοφάρμακα ορίζονται όσα δεν έχουν έγκριση από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Διακρίνονται διάφορες κατηγορίες πλαστών/ παράνομων φυτοπροστατευτικών προϊόντων, όπως:
- Πλαστά προϊόντα, δηλαδή προϊόντα που περιέχουν διαφορετικές δραστικές ουσίες από τα γνήσια, άλλες βοηθητικές ουσίες, φτηνούς διαλύτες και διάφορες προσμίξεις. Τα προϊόντα αυτά μπορεί να είναι είτε α) Εξελιγμένα αντίγραφα των αυθεντικών με αντιγραφή ετικέτας που δύσκολα μπορεί κάποιος να διαχωρίσει από την αυθεντική, αλλά περιέχουν διαφορετικής ποιότητας συστατικά ή β) χαμηλής ποιότητας επειδή μπορεί να έχουν μικρότερη περιεκτικότητα ή και να μην περιέχουν καθόλου δραστική ουσία
- Προϊόντα που περιέχουν απαγορευμένη δραστική ουσία αλλά συνεχίζουν να κυκλοφορούν αν και έχει λήξει η περίοδος εξάντλησης των αποθεμάτων
- Σκευάσματα που έχουν ανακληθεί (εκτός περιόδου εξάντλησης αποθεμάτων) για διάφορες αιτίες
- Προϊόντα με διαφορετικά χαρακτηριστικά / στοιχεία (δηλ. σύσταση, είδος προϊόντος κτλ) από ότι αναγράφεται στην ετικέτα
- Παράνομες εισαγωγές & παράνομη διακίνηση, δηλ. Προϊόντα που εισάγονται από χώρες της ΕΕ χωρίς να ακολουθούνται οι διαδικασίες του παράλληλου εμπορίου ή εισαγωγές από τρίτες χώρες.
Το ΥπΑΤΤ διενεργεί τους ελέγχους και επιβάλει τις αντίστοιχες κυρώσεις που αναρτώνται και στην ιστοσελίδα του.
Επίσης ο ΕΣΥΦ (Ελληνικός Σύνδεσμος Φυτοπροστασίας) και το ΓΕΩΤΕΕ διοργανώνει καμπάνιες ενημέρωσης των γεωτεχνικών και των παραγωγών στο θέμα.
