Μέχρι και 100.000 ζωές εργαζομένων μπορούν να σωθούν τα επόμενα 50 χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ενωση, εάν ληφθούν επιπλέον μέτρα προστασίας από την επίδραση 13 καρκινογόνων χημικών παραγόντων, που εμφανίζονται στους χώρους εργασίας. Πρόκειται για συμπέρασμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το οποίο προήλθε από μακρόχρονη μελέτη των επιπτώσεων από την ύπαρξη των ενώσεων αυτών. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Καθημερινή», η Κομισιόν ζητεί από τα κράτη-μέλη να μειώσουν τα θεσμοθετημένα όρια συγκεντρώσεων για τους χημικούς παράγοντες αυτούς. Η υπόθεση αυτή αφορά άμεσα και την Ελλάδα, καθώς συχνά τα όρια είναι μεγάλα. Πρόκειται για χημικούς παράγοντες που είτε δεν είχαν περιληφθεί στην Οδηγία για τους καρκινογόνους ή μεταλλαξιογόνους παράγοντες του 2004 είτε είχαν ενταχθεί, αλλά αποδείχθηκε πως οι μέγιστες επιτρεπόμενες τιμές συγκέντρωσης που θεσπίστηκαν δεν παρείχαν επαρκή προστασία. Ας σημειωθεί πως ο καρκίνος αντιστοιχεί στο 53% της συνολικής θνησιμότητας που συνδέεται με την εργασία.
Για ποιους χημικούς παράγοντες γίνεται λόγος; Κατ’ αρχάς το αναπνεύσιμο κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου (RCS), το οποίο εμφανίζεται ως σκόνη σε παραγωγικές δραστηριότητες όπως η εξόρυξη σε ορυχεία και λατομεία, η κατασκευή τούνελ και η κοπή βράχων, η σύνθλιψη ή άλεση υλικών που περιέχουν διοξείδιο του πυριτίου όπως το τσιμέντο, τα τούβλα ή οι βράχοι. Εμφανίζεται επίσης στην παραγωγή γυαλιού, ηλεκτρικής ενέργειας, ατμού και ζεστού νερού. Οι συγκεντρώσεις αερομεταφερόμενων σωματιδίων αυτής της χημικής ουσίας αποτελούν πρωταρχική αιτία τόσο για τη νόσο των πνευμόνων που καλείται «πυριτίαση» όσο και για τον επαγγελματικό καρκίνο των πνευμόνων. Οι εργαζόμενοι που εκτίθενται στο RCS υπολογίζονται σε 5.300.000 και κατά 70% απασχολούνται στις κατασκευές.
Το εξασθενές χρώμιο, που εμφανίζεται στην παραγωγή χρωμάτων, στις βαφές, στη μεταλλουργία, αλλά και σε παραπέρα επεξεργασίες και επιστρώσεις, ακόμα και στην αεροναυπηγική βιομηχανία. Υπολογίζεται πως οι ενώσεις του εξασθενούς χρωμίου απειλούν 916.000 εργαζομένους πανευρωπαϊκά.
Η σκόνη που παράγεται από κοπή σκληρού ξύλου, παράγοντας που εμφανίζεται στη βιομηχανία επεξεργασίας ξύλου και στα εργοστάσια επίπλων αφορά 3.333.000 εργαζομένους. Η υδραζίνη, που πλήττει εργαζομένους που απασχολούνται σε γεωργικές εργασίες, στην παραγωγή φυτοφαρμάκων, στην επεξεργασία νερού, συνολικά 2.124.000 άτομα.
Υπάρχει μια σειρά ακόμα από χημικούς παράγοντες, που αφορούν λιγότερους εργαζομένους, αλλά θεωρείται πως συνδέονται πολύ ισχυρά με την εκδήλωση καρκινοπαθειών. Για παράδειγμα, το εποξυπροπάνιο, που εμφανίζεται στη χημική βιομηχανία, στα λιπαντικά, στις γεωτρήσεις πετρελαίου, στα συστήματα πολυουρεθάνης και αφορά μέχρι 1.500 εργαζομένους. Το βουταδιένιο, στη διύλιση πετρελαίου και στην κατασκευή ελαστικών, που επηρεάζει 27.600 εργαζομένους. Το νιτροπροπάνιο, που εμφανίζεται στην κατασκευή βασικών χημικών προϊόντων, αλλά και στην κατασκευή αεροσκαφών και αφορά 51.400 άτομα. Το ακρυλαμίδιο, στην παραγωγή χημικών ουσιών και χημικών προϊόντων, αλλά και σε μια σειρά δραστηριότητες από την εκπαίδευση ώς τη δημόσια διοίκηση και απειλεί 54.100 εργαζομένους. Το βρωμοαιθυλένιο (βινυλοβρωμίδιο) που εμφανίζεται στην παραγωγή καουτσούκ και άλλων χημικών προϊόντων, καθώς και στο εμπόριο, αλλά δεν έχει υπολογιστεί ο αριθμός των εργαζομένων που θίγονται. Το οξείδιο του αιθυλενίου στην άντληση αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου και σε συναφείς δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών, στην παραγωγή προϊόντων διατροφής, στην κλωστοϋφαντουργία, σε υπηρεσίες του συστήματος Υγείας κ.λπ., με άμεσο αντίκτυπο σε 15.600 άτομα. Η τολουιδίνη στη χημική βιομηχανία, στις τεχνητές ίνες, στην κατασκευή προϊόντων από ελαστικό, με συνέπειες σε 5.500 εργαζομένους. Οι πυρίμαχες κεραμικές ίνες που εμφανίζονται στη βιομηχανία και απειλούν 10.000 εργαζομένους, καθώς και το μονομερές βινιλοχλωριδίου, που εμφανίζεται στην παραγωγή χημικών προϊόντων (π.χ. PVC), 15.000 εργαζομένους. Για ακόμα 7 χημικούς παράγοντες διεξάγονται επιπλέον μελέτες για να διαπιστωθεί εάν χρειάζεται τροποποίηση των όρων.
Στην Ελλάδα
Τι θα σημάνει για την Ελλάδα η πρόταση αναθεώρησης των ορίων; Για τις ενώσεις εξασθενούς χρωμίου προτείνεται το όριο να πέσει στα 0,025 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο, ενώ στην Ελλάδα σήμερα είναι 0,5 μg/m3, το τρίτο υψηλότερο στην ΕΕ. Υπολογίζεται πως πάνω από 10.000 εργαζόμενοι στην Ελλάδα θα ωφεληθούν. Οσον αφορά τη σκόνη από επεξεργασία σκληρού ξύλου, το όριο που προτείνεται είναι το ίδιο με το σημερινό στη χώρα μας (3 μg/m3). Πολύ μεγάλη θα είναι η μείωση στο όριο για το αναπνεύσιμο κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου, που στην Ελλάδα είναι 1 μg/m3, το μεγαλύτερο στην Ε.Ε. και πρέπει να κατέβει στο 0,1 μg/m3. Υπολογίζεται πως το μέτρο αυτό θα ωφελήσει περισσότερους από 100.000 εργαζομένους στη χώρα.