Στις 3 Οκτωβρίου 2018, στην πολεοδομία της Αγίας Παρασκευής είχε δημιουργηθεί μια ασυνήθιστα μεγάλη ουρά. Μηχανικοί, εκπρόσωποι πολιτών αλλά και εταιρειών είχαν από νωρίς συρρεύσει με έτοιμους «φακέλους» για οικοδομική άδεια. Η ίδια ασυνήθιστη εικόνα επικρατούσε την ίδια ημέρα και σε άλλες πολεοδομίες δήμων της Ανατολικής Αττικής. Ποια ήταν η αιτία; Την ημέρα εκείνη έληγε η αναστολή δόμησης που είχε επιβληθεί στον ορεινό όγκο του Υμηττού ένα έτος νωρίτερα.
Οι ενδιαφερόμενοι έφυγαν τελικώς άπρακτοι, καθώς η αναστολή δόμησης «ανανεώθηκε» την τελευταία στιγμή για ακόμα ένα έτος. Σε τέσσερις ημέρες όμως η αναστολή αυτή λήγει «άπρακτη»: χωρίς το υπουργείο Περιβάλλοντος να έχει θεσπίσει ένα νέο Προεδρικό Διάταγμα για την προστασία του βουνού, χωρίς να έχει τη δυνατότητα να επιβάλει τρίτη αναστολή με μια απλή υπουργική απόφαση και με ορατό τον κίνδυνο να δημιουργηθούν μέσα σε λίγες ημέρες, ίσως ακόμα και σε λίγες ώρες, μη αναστρέψιμες καταστάσεις.
Ξετυλίγοντας το «κουβάρι»
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το 1978 (επί υπουργίας Στέφανου Μάνου) θεσπίζεται το πρώτο Διάταγμα για την προστασία του Υμηττού. Το Διάταγμα ήταν πολύ προωθημένο για την εποχή του, αλλά με το πέρασμα των ετών «κακοποιήθηκε», καθώς οι ρυθμίσεις του χρησιμοποιήθηκαν σαν «παραθυράκια» (σε συνδυασμό με την απουσία πολεοδομικών ελέγχων), με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη μετατροπή των περίφημων «αναψυκτηρίων» σε κατοικίες.
Το 1998 και το 2007 κατατίθενται στο ΣτΕ δύο νέα σχέδια για τον Υμηττό, όμως και τα δύο απορρίπτονται από το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο. Αιτία; Προβλέπουν νομιμοποιήσεις ολόκληρων οικισμών αυθαιρέτων και πολλών παράνομων χρήσεων που έχουν στο μεταξύ εγκατασταθεί στο βουνό.
Το 2011 (επί υπουργίας Τίνας Μπιρμπίλη) θεσπίζεται ένα νέο πλαίσιο για το βουνό. Χαρακτηριστικό του πλαισίου είναι ότι επεκτείνει την Α΄ ζώνη (απόλυτης προστασίας) από τις 76.000 στις 93.000 στρέμματα, επί συνόλου 105.000 στρεμμάτων, απαγορεύοντας κάθε νέα δόμηση. Οι δήμοι περί τον Υμηττό, οι οποίοι επί δεκαετίες χρησιμοποιούσαν το βουνό ως «απόθεμα γης» για κάθε είδους ανεπιθύμητη ή περισσευούμενη χρήση, αλλά και οι ιδιοκτήτες γης στις περιοχές της παλιάς Β΄ ζώνης που μετετράπη σε Α΄ ζώνη, αντέδρασαν άμεσα. Επτά δήμοι (Ελληνικού-Αργυρούπολης, Παπάγου-Χολαργού, Ηλιούπολης, Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης, Παιανίας-Γλυκών Νερών, Κρωπίας και Γλυφάδας) προσέφυγαν στο ΣτΕ με πρόσχημα... την περιβαλλοντική προστασία του βουνού (επικαλέστηκαν την έλλειψη στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων) και το ΣτΕ έκανε δεκτά το 2017 τα επιχειρήματά τους (παρότι η επέκταση μιας αδόμητης ζώνης δεν δύναται στην πράξη να έχει περιβαλλοντικές επιπτώσεις).
Το υπουργείο Περιβάλλοντος ανέθεσε μέσα σε λίγους μήνες τη στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) που έλειπε και παράλληλα επέβαλε αναστολή δόμησης, για να προλάβει την τσιμεντοποίηση της ανατολικής πλευράς του βουνού. Ομως, μια εξέλιξη «παγώνει» τα πάντα: ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανακοινώνει τη χωροθέτηση γηπέδου ποδοσφαίρου του Παναθηναϊκού στο Γουδί, σε έκταση που περιλαμβάνεται στα όρια του Προεδρικού Διατάγματος. Ξεκινάει ένας γύρος εσωτερικών διαβουλεύσεων, καθώς επιφανείς πολεοδόμοι προσπαθούν να πείσουν την κυβέρνηση να ανακαλέσει. Μερικούς μήνες αργότερα το σχέδιο αποσύρεται, αλλά το υπουργείο Περιβάλλοντος είναι πλέον «βουλιαγμένο» σε άλλες προτεραιότητες.
Τελικώς, η ΣΜΠΕ ολοκληρώνεται το 2019, χωρίς να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος είναι σχεδόν έτοιμο, αλλά κάθε λίγους μήνες χρειάζεται... νέες τροποποιήσεις, λόγω αλλαγών στη νομοθεσία.
Αντιλαμβανόμενες τον ορατό κίνδυνο το μισό βουνό να επανέλθει στο διάταγμα του 1978, οι υπηρεσίες ειδοποιούν τη νέα ηγεσία του υπουργείου, επισημαίνοντας ότι δεν μπορεί να επιβληθεί νέα αναστολή (με υπουργική απόφαση), παρά μόνον με νομοθετική ρύθμιση.
Η επόμενη ημέρα
Τι υποστηρίζουν οι εμπλεκόμενοι; Οι δήμοι περί τον Υμηττό προφανώς και επιθυμούν να επανέλθουν στην προτέρα κατάσταση. «Γι’ αυτό και προσφύγαμε στο ΣτΕ», λέει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Προστασίας Πεντελικού Ορους, πρώην δήμαρχος Ηλιούπολης, Βασίλης Βαλασόπουλος. «Η επέκταση της Α΄ ζώνης ήταν λανθασμένη. Εμποδίζει τη δημιουργία ή λειτουργία κοινωφελών υποδομών, όπως σταθμών μεταφόρτωσης απορριμμάτων, χώρων εκπαίδευσης και υγείας (ιδιωτικών ή μη), αθλητικών εγκαταστάσεων, χώρων πολιτισμού». Σύμφωνα με τον κ. Βαλασόπουλο, το υπό κατάρτιση Προεδρικό Διάταγμα είναι στη σωστή κατεύθυνση. «Πρέπει να αναγνωριστεί η υφιστάμενη κατάσταση, υπάρχουν διάφορες προσφυγικές κατοικίες που είναι χωρίς άδεια και πρέπει να νομιμοποιηθούν, νεκροταφεία που είναι παράνομα, κοινωφελείς υποδομές» (σ.σ. το ΣτΕ, ωστόσο, έχει στο παρελθόν απορρίψει νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων στον Υμηττό).
«Οι προτάσεις των δήμων ελήφθησαν υπόψη. Το τελικό ισοζύγιο που θα προτείνει το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος είναι θετικό, δηλαδή αλλού μειώθηκε η Α΄ ζώνη και αλλού αυξήθηκε. Υπήρξε επίσης συμφωνία για τις περιοχές αυθαιρέτων και τα νεκροταφεία», λέει ο Γιώργος Πατρίκιος, επίκουρος καθηγητής στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του Δημοκρίτειου και απερχόμενος πρόεδρος του Πράσινου Ταμείου. «Ομως χάθηκε χρόνος, θα πρέπει άμεσα να επιβληθεί νέα αναστολή και να δοθεί η ΣΜΠΕ σε διαβούλευση. Οι πιέσεις στον Υμηττό, ειδικά από την πλευρά των Μεσογείων είναι πολύ μεγάλες και φοβάμαι ότι αν απλά λήξει η αναστολή θα υπάρξουν σοβαρές συνέπειες».
Πηγή: Εφημερίδα «Καθημερινή»