Περιβαλλοντική ενσωμάτωση και κυκλική οικονομία το κυρίαρχο μοντέλο για Green Deal και Νόμο για κλίμα

του Γιώργου Κρεμλή*

Σύμφωνα με το άρθρο 11 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ): «Οι απαιτήσεις της περιβαλλοντικής προστασίας πρέπει να ενταχθούν στον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης, ιδίως προκειμένου να προωθηθεί η αειφόρος ανάπτυξη».

Πρόκειται για την αρχή της περιβαλλοντικής ενσωμάτωσης στις άλλες πολιτικές της ΕΕ, χάρη στην οποία η προστασία του κλίματος - που δεν έχει ακόμη δικό του κεφάλαιο στη ΣΛΕΕ - ενσωματώνεται στις άλλες πολιτικές, με δράσεις μείωσης και προσαρμογής ή για την ακρίβεια ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή.

Χάρη στην αρχή αυτή, ενσωματώνεται σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ και η κυκλική οικονομία που σχετικά πρόσφατα ανακηρύχθηκε ως το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο της ΕΕ, ώστε με τη σειρά τους να γίνουν αειφόρες και άρα κυκλικές. Η ενσωμάτωσή της είναι τόσο οριζόντια - σε όλες τις άλλες δηλαδή πολιτικές τόσο ευρωενωσιακές όσο και εθνικές - όσο και κατακόρυφη - από το εθνικό στο περιφερειακό και στο τοπικό επίπεδο, με αντίστοιχα σχέδια κυκλικής οικονομίας.

Η Πράσινη Συμφωνία και η κλιματική ουδετερότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) μέχρι το 2050 σύμφωνα με τον «Νόμο για το κλίμα» αποτελούν εφεξής - χάρη στη νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή - ένα πρωτοποριακό και κεφαλαιώδες, για πρώτη φορά στα χρονικά της ΕΕ, θεσμικό πλαίσιο στην υπηρεσία του κλίματος και του περιβάλλοντος, οικουμενικών αγαθών που δεν γνωρίζουν σύνορα. Πρόκειται για μια πρωτόγνωρη εξέλιξη στα ευρωενωσιακά χρονικά που για πρώτη φορά αναδεικνύει το τρίπτυχο περιβάλλον, κλίμα και ενέργεια σε μείζονα προτεραιότητα της ΕΕ. Η κυκλική οικονομία αποτελεί εμβληματική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), μαζί με την πράσινη μεγέθυνση, τη γαλάζια και την ψηφιακή οικονομία, προτεραιότητες «νέας γενεάς» της ΕΕ, που στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της πανδημίας και ενόψει μιας Covid resilience υποστηρίζονται και από το νέο χρηματοδοτικό μέσο Next Generation EU καθώς και από τα άλλα Ταμεία της ΕΕ.

Η Ελλάδα ως κράτος μέλος της ΕΕ αλλά και αυτοτελώς έχει βάλει τον πήχυ πολύ υψηλά χάρη και στην προσωπική δέσμευση του Πρωθυπουργού. Μεταξύ των υψηλών στόχων που έχουν τεθεί ο σημαντικότερος είναι η πρόωρη πλήρης απολιγνιτοποίηση έως το 2028, που αποτυπώνεται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) με ορίζοντα το 2030, που υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 23/12/2019, ΦΕΚ (Β΄4893/31-12 2019).

Η πλήρης απεξάρτηση από τον λιγνίτη ώς το 2028 το αργότερο, θα απαλλάξει το ενεργειακό μείγμα της χώρας από το καύσιμο το οποίο μεταξύ 1990 και 2017 ήταν υπεύθυνο για το 34% των συνολικών εθνικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Παράλληλα, το ΕΣΕΚ θέτει στόχο για διείσδυση των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας κατά 35% το 2030 (61% στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας) που υπερβαίνει τις αντίστοιχες ευρωενωσιακές δεσμεύσεις. Η απολιγνιτοποίηση συμπληρώνεται από πρόσφατη νομοθεσία που διευκολύνει αδειοδοτικά επενδύσεις σε ΑΠΕ και από νέα νομοθετικά μέτρα υποστηριξης της ηλεκτροκίνησης και ηλεκτροφόρτισης.

Αφετηρία της κυκλικής οικονομίας που αποτελεί μετεξέλιξη της resource efficiency - ορθολογικής αξιοποίησης των πόρων - και καλείται να υποκαταστήσει τη γραμμική οικονομία που είναι το οικονομικό μοντέλο του παρελθόντος, είναι ότι οι πόροι του πλανήτη δεν είναι ανεξάντλητοι, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει η ικανοποίηση των αναγκών των μελλοντικών γενεών που εκφράζεται από την αρχή της αειφορίας.

Στη χώρα μας η εθνική στρατηγική κυκλικής οικονομίας που ενσωμάτωσε το πρώτο σχέδιο δράσης της ΕΕ εξειδικεύεται τώρα με οδικό χάρτη και συγκεκριμένα μέτρα δράσης που μεταφέρουν στη χώρα μας το δεύτερο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία της ΕΕ. Το σχέδιο αυτό έχει ευρύτερο πεδίο εφαρμογής, καλύπτοντας και τα νέα αειφόρα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης, την οικοκαινοτομία και περισσότερα ρεύματα διαχείρισης αποβλήτων, με ιδιαίτερη έμφαση στη διαλογή στην πηγή με χωριστά ρεύματα των ανακυκλωσίμων και υψηλότερα ποσοστά επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης καθώς και με δεσμευτική συλλογή των βιοαποβλήτων από το 2022.

Η κυκλική οικονομία εφαρμόζεται και σε επίπεδο επιχειρήσεων, τόσο στο πλαίσιο μιας διευρυμένης εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, όσο και της ESG και θα πρέπει να μετεξελιχθεί σε Circular entrepreneurship που θα διαπνέει όλο τον κύκλο λειτουργίας και παραγωγής της επιχείρησης, ιδίως ενόψει της ολοκληρωμένης πολιτικής προϊόντων που προωθεί αειφόρα/κυκλικά πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης.

Η κυκλική οικονομία υποστηρίζεται και από τις πράσινες χρηματοδοτήσεις - green financing - ώστε τόσο τα έργα που χρηματοδοτούνται να είναι κυκλικά από πλευράς τρόπου κατασκευής και υλικών, όσο και οι επιχειρήσεις που αντλούν τα συγκεκριμένα κονδύλια να μετατρέπονται σε κυκλικές στον τρόπο λειτουργίας και παραγωγής των προϊόντων και υπηρεσιών τους.

Στο πλαίσιο αυτό ο Κανονισμός Taxonomy (EU) 2020/852 θεσπίζει ένα νομικό πλαίσιο για τη διευκόλυνση αειφόρων επενδύσεων με χαμηλό κλιματικό, ενεργειακό και περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Οι επενδύσεις αυτές θα συμβάλουν στην οικοκαινοτομία και θα δημιουργήσουν πράσινες θέσεις εργασίας.

Η ΕΕ προωθεί το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας και σε παγκόσμιο επίπεδο, με έμφαση στην πολιτική γειτονίας, μέσω της διπλωματίας κυκλικής οικονομίας και σχετικών πολιτικών και χρηματοοικονομικών κινήτρων.

*Ο Γιώργος Κρεμλής είναι σύμβουλος του πρωθυπουργού σε θέματα ενέργειας, κλίματος, περιβάλλοντος και κυκλικής οικονομίας, Διευθυντής ε.τ. της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ο κ. Γ. Κρεμλής

Αν σας άρεσε το άρθρο, Μοιραστείτε το!

Αφήστε μια απάντηση