Ο νέος περιφερειάρχης που θα εκλεγεί στην Αττική τον Μάιο θα ξεκινήσει τη θητεία του με τον χειρότερο δυνατό τρόπο: έχοντας στα χέρια του το πρόβλημα των απορριμμάτων έτοιμο να «σκάσει» σε διάστημα λίγων μηνών. Μόνο που στην περίπτωση της Αττικής, όπου κατοικεί το 40% του πληθυσμού της χώρας και παράγονται κάθε χρόνο 1,7 εκατ. τόνοι σκουπιδιών εκ των οποίων οι 1,2 εκατ. τόνοι θάβονται στη Φυλή, η υπόθεση δεν έχει διαστάσεις προβλήματος αλλά δυνητικής καταστροφής. Οι επιλογές παραμένουν λιγοστές, λόγω της απροθυμίας της Περιφέρειας να λάβει δύσκολες αποφάσεις και των δήμων να αναλάβουν το μερίδιο ευθύνης τους και να εφαρμόσουν τον περιφερειακό σχεδιασμό.
Η Αττική των 4 εκατ. κατοίκων και των 66 δήμων εξακολουθεί να εξαρτάται από την ταφή απορριμμάτων και μάλιστα σε έναν μόνο χώρο: τον ΧΥΤΑ Φυλής. Το πόσο επικίνδυνο είναι αυτό φάνηκε πέρυσι, όταν ένα ρήγμα στους λόφους των σκουπιδιών οδήγησε αρχικά στο κλείσιμο και στη συνέχεια στην υπολειτουργία των εγκαταστάσεων, με τα σκουπίδια να πλημμυρίζουν σε χρόνο μηδέν τους δρόμους της πρωτεύουσας.
Κι όμως, η διαρκής επέκταση του ενός ΧΥΤΑ στη Δυτική Αττική είναι στην ουσία το μόνο πράγμα που έχει μέχρι σήμερα καταφέρει η Αυτοδιοίκηση. Από το 1991, όταν έκλεισε οριστικά η χωματερή του Σχιστού, η χωματερή των Λιοσίων έμεινε μόνη (με την εξαίρεση μερικών μικρών διάσπαρτων χωματερών) να εξυπηρετεί σχεδόν το σύνολο της Αττικής. Ο πρώτος ΧΥΤΑ (ΧΥΤΑ Ι Ανω Λιοσίων) δημιουργήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’90 και το 2000 ακολούθησε ο δεύτερος (ΧΥΤΑ ΙΙ Ανω Λιοσίων) σε συνέχειά του. Κατόπιν αποφασίστηκε η επέκταση στον Δήμο Φυλής το 2003 (α΄ φάση ΧΥΤΑ Φυλής) και το 2006 (β΄ φάση ΧΥΤΑ Φυλής).
Σύμφωνα με την εφημερίδα «Καθημερινή», το 2012 προκρίθηκε η ανάθεση σε ιδιώτη της διαχείρισης των απορριμμάτων με τέσσερις μονάδες επεξεργασίας, όμως το 2014 η σημερινή ηγεσία της Περιφέρειας Αττικής ακύρωσε τον σχεδιασμό ως αδιαφανή και ασύμβατο με τις ευρωπαϊκές αρχές της διαχείρισης των απορριμμάτων. Το 2017 στον χώρο (108 στρέμματα) που επρόκειτο να γίνει μία από τις μονάδες που ακυρώθηκαν, αποφασίστηκε να επεκταθεί η β΄ φάση του ΧΥΤΑ (συνολικά 358 στρέμματα): ο χώρος αυτός έχει ήδη γεμίσει, όπως το μικρό κύτταρο που ξεκίνησε να χρησιμοποιείται μετά το περυσινό περιστατικό. Ολοι λένε ότι η Φυλή μετρά πλέον μήνες και όχι χρόνια λειτουργίας. Το πρόβλημα της Αττικής κινείται στα όρια και η ανάληψη δράσης, προκειμένου να υπερκαλυφθούν η αδράνεια και η χρονική μετάθεση αντιμετώπισης του θέματος, είναι μονόδρομος.
Τι δεν έκανε αυτά τα χρόνια η Περιφέρεια; Παρότι ενέκρινε έναν νέο σύγχρονο περιφερειακό σχεδιασμό (ΠΕΣΔΑ), με βάση τις ευρωπαϊκές αρχές στη διαχείριση των απορριμμάτων, απέφυγε στη συνέχεια να ενισχύσει την εφαρμογή του. Καθυστέρησε τραγικά όλους τους διαγωνισμούς για τη μελέτη και κατασκευή μονάδων διαλογής ή κομποστοποίησης, απέφυγε να χωροθετήσει νέους ΧΥΤΥ φοβούμενη τις τοπικές αντιδράσεις. Αντίστοιχα ο ΕΔΣΝΑ βιάστηκε να εγκαταλείψει κάθε πρόθεση λειτουργίας του ΧΥΤΥ Γραμματικού, παρότι αυτός θα εξυπηρετούσε μόνο τους δήμους της περιοχής και μόνο με υπόλειμμα επεξεργασίας.
Η κατάσταση δεν θα αλλάξει εύκολα, όποιος κι αν εκλεγεί στην Περιφέρεια. Η Νέα Δημοκρατία υποστηρίζει την κατασκευή εργοστασίου καύσης απορριμμάτων, παρότι αυτό πλέον τοποθετείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση στην ιεράρχηση των μεθόδων διαχείρισης σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με την ταφή. Συν ότι ο χώρος που είχε αδειοδοτηθεί... δεν υπάρχει πια, γιατί κατασκευάστηκε η επέκταση του ΧΥΤΑ. Επομένως, ακόμα κι αν η λύση του εργοστασίου καύσης προωθούνταν, θα χρειάζονταν αρκετά χρόνια για τη μελέτη και κατασκευή του και άγνωστος χρόνος για τη χωροθέτησή του.
Πελοπόννησος
Αλλά κι εκεί όπου όλα τα προβλήματα είναι λυμένα, η υπόθεση κολλά σε... αδιανόητες καταστάσεις! Χαρακτηριστική περίπτωση η Περιφέρεια Πελοποννήσου, στην οποία σήμερα δεν υπάρχει ούτε μία νόμιμη εγκατάσταση για τα απορρίμματα (εργοστάσιο διαχείρισης ή ΧΥΤΑ). Η σύμπραξη με τον ιδιώτη που θα αναλάβει την κατασκευή και λειτουργία σύγχρονης μονάδας υπεγράφη τον Ιούνιο του 2018, όμως η σύμβαση δεν μπορεί να ενεργοποιηθεί γιατί... δεν έχει λυθεί το θέμα των απαλλοτριώσεων. Το ΣΔΙΤ της Πελοποννήσου έχει κι αυτό να επιδείξει μία σειρά από λανθασμένες επιλογές, από την προώθηση ενός μεγάλου έργου χωρίς τη συναίνεση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, μέχρι την ανάθεση σε ιδιώτη της εξεύρεσης χώρων για ΧΥΤΥ. Στις λανθασμένες επιλογές πρέπει να συνυπολογιστούν και οι ατέρμονες συζητήσεις ανάμεσα στην ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και στον ανάδοχο του έργου από το 2015, συζητήσεις που τελικά ελάχιστα επηρέασαν τους όρους της σύμβασης αλλά συνετέλεσαν στην απώλεια χρόνου. Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, πάντως, το πρόβλημα δεν θα λυθεί πριν από τις αυτοδιοικητικές εκλογές.
Κέρκυρα
Μπορεί οι «πυροσβεστικές» κινήσεις του υπουργείου Περιβάλλοντος να βοήθησαν στην εξομάλυνση της κατάστασης στην Κέρκυρα, όμως οι προσωρινές λύσεις (δεματοποιήσεις σκουπιδιών) παραμένουν εύθραυστες. Το βασικότερο πρόβλημα στο νησί είναι μάλλον η αδιαφορία των κατοίκων του, που ακόμα και τις ημέρες που δεν λειτουργούσε τίποτα συνέχιζαν να τροφοδοτούν τους λόφους των σκουπιδιών από κοινά απορρίμματα μέχρι... έπιπλα. Στο ίδιο κλίμα και η διεκδίκηση ομάδας πολιτών της Λευκίμμης να μη λειτουργήσει ο ήδη κατασκευασμένος ΧΥΤΥ, τη στιγμή που δεν υπάρχει καμία άλλη υποδομή στο νησί...
