του Νίκου Αβουκάτου
Ένας χρόνος συμπληρώθηκε από την εγκατάσταση του σταθμού μέτρησης κλιματικής αλλαγής από το Ταμείο Διοικήσεως και Διαχειρίσεως Πανεπιστημιακών Δασών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο Πανεπιστημιακό Δάσος Περτουλίου Τρικάλων. Η παρακολούθηση της κατάστασης των οικοσυστημάτων αποτελεί βασικό εργαλείο για την αειφορική διαχείρισή τους και τον μετριασμό των δυσμενών συνθηκών που προκύπτουν από τη διατάραξή της φυσικής λειτουργίας τους. Ένα από τα βασικά στοιχεία για την παρακολούθηση της υγείας των οικοσυστημάτων αποτελεί ο ρυθμός εναλλαγής αερίων μεταξύ των οικοσυστημάτων και της ατμόσφαιρας.
Η καταγραφή των αερίων και του ρυθμού απορρόφησης/εκπομπής τους από το οικοσύστημα αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη διατήρηση, προστασία και διαχείριση των περιοχών αυτών αλλά και της ευρύτερης περιοχής.
Οι βασικοί αισθητήρες που συμπεριλαμβάνονται στο σταθμό παρακολούθησης κλιματικής αλλαγής είναι:
• Αισθητήρας μέτρησης CO2/H2O.
• Αισθητήρας μέτρησης CH4.
• Αισθητήρας καταγραφής εισερχόμενης ηλιακής ακτινοβολίας.
• Αισθητήρας φωτοσυνθετικά ενεργής ακτινοβολίας.
• Αισθητήρας υγρασίας.
• Ανεμόμετρο τριών αξόνων.
Ο σταθμός μέτρησης κλιματικής αλλαγής προσφέρει μετρήσεις για το μεθάνιο, το διοξείδιο του άνθρακα, την εισερχόμενη και εξερχόμενη ακτινοβολία, καθώς και την εναλλαγή αερίων πάνω από την κομοστέγη των δέντρων. Σύμφωνα με τον επιστημονικό υπεύθυνο και καθηγητή του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, Ιωάννη Γήτα, ο όποιος σχεδίασε και κατασκεύασε τον σταθμό, προέκυψαν τα πρώτα συμπεράσματα του σταθμού.
-Όσον αφορά τη ροή διοξειδίου του άνθρακα (CO2) σε βάθος ενός χρόνου παρατηρούνται αρνητικές τιμές (Μέση τιμή = -1.53566 µmols-1 m-2, συνεπώς το δασικό οικοσύστημα απορροφά περισσότερο CO2 από αυτό που παράγει, και σε ελάχιστες περιπτώσεις παρατηρούνται μεγαλύτερες εκπομπές.
-Η ροή του νερού (H2O) σε βάθος ενός χρόνου στην ατμόσφαιρα αποτελεί την πιο άμεση μέτρηση της εξατμισοδιαπνοής και παρατηρούνται μεγάλες ροές νερού προς την ατμόσφαιρα σχεδόν στο σύνολο του έτους.
-Στη ροή μεθανίου (CH4) παρατηρούνται μικρές διακυμάνσεις κατά τους χειμερινούς και φθινοπωρινούς μήνες
Πρόκειται για τον μοναδικό σταθμό στο είδος του στην Ελλάδα, καθώς δεν υπάρχει άλλος που να έχει τοποθετηθεί σε τέτοιο οικοσύστημα. Ο σταθμός είναι εγκατεστημένος στο κέντρο του Πανεπιστημιακού Δάσους Περτουλίου, σε υψόμετρο 1.346 μέτρων. Η θέση του σταθμού επιλέχθηκε με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής και με γνώμονα την όσο το δυνατόν μικρότερη διαταραχή του οικοσυστήματος.
Ο σταθμός αποτελείται από έναν τηλεσκοπικό ιστό, ύψους 24 μέτρων, εξοπλισμένος με το σύνολο των οργάνων. Το συγκεκριμένο ύψος του ιστού επιλέχθηκε έχοντας σαν κύριο στόχο τη λήψη μετρήσεων πάνω από την κομοστέγη των δέντρων.
Ο σταθμός είναι πλήρως εξοπλισμένος με συστήματα παρακολούθησης αερίων και ροής ενέργειας, τα οποία είναι απαραίτητα για την παρακολούθηση της κατάστασης του οικοσυστήματος.
Σύμφωνα με τον κ. Γεωργόπουλο εξαιρετικά σημαντική είναι η ένταξη στο πανευρωπαϊκό δίκτυο ICOS (Integrated Carbon Observation System), το οποίο αποτελεί το σημαντικότερο όργανο στο πεδίο της παρακολούθησης της κλιματικής αλλαγής και των αερίων του θερμοκηπίου σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Το σύστημα ICOS αποτελεί ένα ευρωπαϊκό σύστημα παρακολούθησης αερίων ρύπων με σκοπό την παραγωγή ομογενοποιημένων διαχρονικών περιβαλλοντικών δεδομένων πολύ υψηλής ακρίβειας.
Στόχος του συστήματος είναι η υποστήριξη και ενίσχυση της έρευνας στον τομέα των θερμοκηπικών αερίων, αποσκοπώντας στην καλύτερη κατανόηση του Κύκλου του Άνθρακα. Το ICOS έχει σαν μόνιμα μέλη 12 ευρωπαϊκές χώρες, όπου το σύνολο των χωρών αυτών χρησιμοποιεί το σύστημα ως κύριο εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής.
Η Ελλάδα έχει κάνει αίτηση για ένταξη στο παραπάνω σύστημα και απομένει η οριστική ένταξη της χώρας και ο έλεγχος των σταθμών. Η Ελλάδα θα ενταχθεί με 7 σταθμούς παρακολούθησης σε 3 διαφορετικές κλάσεις (Ecosystem, Ocean, Atmosphere), πράγμα που θα προσφέρει μία ολιστική εικόνα για την περιβαλλοντική κατάσταση της χώρας σε όλους τους τομείς.
Ο σταθμός χρηματοδοτήθηκε από την Περιφέρεια Θεσσαλίας και είναι μοναδικός στο είδος του στην Ελλάδα, καθώς δεν υπάρχει άλλος που να έχει τοποθετηθεί σε τέτοιο οικοσύστημα, δηλαδή δάσος αυτής της δομής, σε αυτό το υψόμετρο.
Αποτελείται από επιστημονικά όργανα με αισθητήρες πολύ μεγάλης ακρίβειας, μέσω των οποίων λαμβάνονται online μετρήσεις μεταξύ άλλων και για τις ποσότητες των αερίων του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο, οι οποίες αξιολογούμενες θα οδηγούν σε συμπεράσματα σχετικά με τον τρόπο που το φαινόμενο του θερμοκηπίου επηρεάζει την κλιματική αλλαγή.
Υπάρχουν πάνω από 30 ακόμη βοηθητικοί αισθητήρες οι οποίοι εξασφαλίζουν την αδιάλειπτη λειτουργία του σταθμού.
Παρόμοιοι σταθμοί έχουν εγκατασταθεί σε όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες.
