του Κωνσταντίνου Βουδούρη*
Μεγάλα ύψη βροχόπτωσης καταγράφηκαν το χρονικό διάστημα από το πρωί του Σαββάτου 30 Νοεμβρίου έως το μεσημέρι της Δευτέρας 2 Δεκεμβρίου 2024, κατά την κακοκαιρία Bora. Ενδεικτικά αναφέρθηκαν τα εξής ύψη βροχής: Άγιον Όρος 551 χιλιοστά, Νεοχώρι Χαλκιδικής 452 χιλιοστά, Ρόδος 341 χιλιοστά και Βέροια 245 χιλιοστά.
Με δεδομένο ότι το ετήσιο ύψος βροχής στη Θεσσαλονίκη (σταθμός Μίκρας) είναι περίπου 550 χιλιοστά, προκύπτει ότι η βροχόπτωση των 3 αυτών ημερών ήταν μεγάλο ποσοστό του ετήσιου ύψους. Τα ύψη αυτά αντιστοιχούν σε τεράστιες ποσότητες νερού, με δεδομένο ότι ένα χιλιοστό ύψους βροχής αντιστοιχεί σε 1 τόνο νερού ανά στρέμμα.
Επιβεβαιώθηκε πάλι ότι οι βροχοπτώσεις εμφανίζονται με μεγάλη ραγδαιότητα. Μειώνονται δηλαδή οι ημέρες βροχής του έτους, και η ποσότητα νερού πέφτει σε μικρότερο χρόνο προκαλώντας πλημμύρες.
Βέβαια, αφορμή των πλημμυρών είναι οι ραγδαίες βροχοπτώσεις, που εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα τα τελευταία χρόνια, λόγω της κλιματικής κρίσης. Όμως, στην πλημμυρογένεση συμβάλλουν και οι ανθρώπινες παρεμβάσεις που επιδεινώνουν την κατάσταση, όπως π.χ. οι ανεξέλεγκτες επεμβάσεις που έχουν γίνει στους ποταμοχειμάρρους (εγκιβωτισμοί, μπαζώματα, «καναλοποίηση ποταμοχειμάρρων», εκχωματώσεις), η απουσία έργων ορεινής υδρονομίας, η καταστροφή και αποψίλωση των δασών λόγω πυρκαγιών, καθώς και η άναρχη δόμηση και η οικιστική ανάπτυξη.
Το ερώτημα είναι: τι γίνεται με τα πλημμυρικά νερά; Κάποιο μικρό μέρος τροφοδοτεί τα υπόγεια νερά και αυτό διαπιστώνεται από την άνοδο της στάθμης του υπόγειου νερού. Δυστυχώς όμως το μεγάλο μέρος χάνεται και καταλήγει στη θάλασσα, επειδή το έδαφος δεν μπορεί να απορροφήσει τις μεγάλες ποσότητες νερού, ειδικά στις αστικοποιημένες περιοχές όπου οι επιφάνειες έχουν στεγανοποιηθεί από την άσφαλτο και το τσιμέντο.
Το Σάββατο 30 Νοεμβρίου δεκάδες τόνοι νερού ξεχύθηκαν στον Χαβρία από την έντονη και πολύωρη βροχόπτωση στη Χαλκιδική. Το ποτάμι εκβάλλει στην περιοχή της Ορμύλιας.
Η αξιοποίηση των πλημμυρικών νερών μπορεί να γίνει μόνο με την κατασκευή φραγμάτων ανάσχεσης ροής για εμπλουτισμό και εξωποτάμιων λιμνών για αποθήκευση. Στην ημιορεινή ζώνη των λεκανών απορροής, αν οι γεωλογικές συνθήκες είναι κατάλληλες, μπορούν να κατασκευαστούν φράγματα ή δεξαμενές αποθήκευσης όπου θα συγκρατείται μέρος της πλημμυρικής ροής. Ο σχεδιασμός και η κατασκευή έργων ορεινής υδρονομίας πολλαπλού σκοπού (αντιπλημμυρικά και αποθήκευσης νερού) είναι απαραίτητα για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης.
Να σημειωθεί ότι παλαιότερα στη χώρα μας εφαρμόζονταν διάφορες παραδοσιακές τεχνικές μικρής κλίμακας, όπως π.χ. οι στέρνες, οι αναβαθμίδες, οι πεζούλες, οι οποίες συγκρατούσαν τα νερά των βροχοπτώσεων.
Εν κατακλείδι, απαιτούνται έργα υποδομής για αντιπλημμυρική προστασία και εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων για να μην πνιγόμαστε τον χειμώνα και διψάμε το καλοκαίρι!!!
Το φράγμα του Χαβρία θα ξεδιψούσε τη Χαλκιδική. Ωστόσο, εδώ και χρόνια το έργο του φράγματος στον ποταμό, παραμένει στον πάγο, αφού μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κανένα χρονοδιάγραμμα για την κατασκευή του. Κάτοικοι, επαγγελματίες και καλλιεργητές της Χαλκιδικής γνωρίζουν ότι με την κατασκευή του θα καλυφθούν οι υδρευτικές ανάγκες του 33% του συνόλου των υδατικών αναγκών της περιοχής και θα αντιμετωπιστεί το μεγάλο πρόβλημα της λειψυδρίας, ενώ θα εξασφαλιστεί η άρδευση 24.000 στρεμμάτων.
*Ο Κωνσταντίνος Βουδούρης είναι καθηγητής Υδρογεωλογίας του ΑΠΘ
