Αυτή τη φορά ο κόσμος ξέρει τι να περιμένει: στην 29η διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα που ξεκινά σήμερα στο Αζερμπαϊτζάν οι χώρες δεν αμφιβάλλουν ότι ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ θα αποσύρει τη χώρα από τη Συμφωνία του Παρισιού και ότι θα χρειαστεί να προχωρήσουν χωρίς την αμερικανική κυβέρνηση.
«Το πρόβλημα είναι κοινό και δεν θα επιλυθεί από μόνο του, χωρίς διεθνή συνεργασία», προειδοποίησε ο Ραλφ Ρεγκενβάνου, απεσταλμένος του Βανουάτου, ενός μικρού νησιωτικού κράτους στον Ειρηνικό Ωκεανό, ενώ υποσχέθηκε να απευθύνει έκκληση «στον επόμενο πρόεδρο ενός από τους μεγαλύτερους ρυπαντές παγκοσμίως», αναφερόμενος στον Ρεπουμπλικάνο.
Διαβάστε - COP29: Στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή ο πρωθυπουργός
Αρκεί μια υπογραφή του Τραμπ μετά την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο στις 20 Ιανουαρίου για να αποσυρθούν οι ΗΠΑ από τη συμφωνία αυτή που υπέγραψαν το 2015 οι περισσότερες χώρες του κόσμου, με εξαίρεση το Ιράν, την Υεμένη και τη Λιβύη.
Μετά τις αμερικανικές εκλογές την προηγούμενη Τρίτη οι Ευρωπαίοι τονίζουν ότι θα διπλασιάσουν τις προσπάθειές τους για να αντισταθμίσουν την αμερικανική υποχώρηση από τις δεσμεύσεις για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγή, όμως πολύ λίγοι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πάνε στο Μπακού. Ούτε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ούτε ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς θα συμμετάσχουν στη σύνοδο κορυφής που θα διεξαχθεί αύριο Τρίτη και την Τετάρτη.
«Όλος ο κόσμος γνωρίζει ότι αυτές οι διαπραγματεύσεις δεν είναι απλές», σχολίασε η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ.
Ο Βραζιλιάνος πρόεδρος Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, οικοδεσπότης της COP30, θα είναι επίσης απών. Ο Κολομβιανός Γκουστάβο Πέτρο ακύρωσε τη συμμετοχή του λόγω των πλημμυρών στη χώρα του και ο Ολλανδός πρωθυπουργός Ντικ Σχοφ μετά τα βίαια επεισόδια εις βάρος Ισραηλινών στο Άμστερνταμ.
Όμως οι Ταλιμπάν έστειλαν αντιπροσωπεία.
Περίπου 51.000 συμμετέχοντες έχουν λάβει διαπίστευση, σύμφωνα με τον ΟΗΕ Κλίμα, λιγότεροι από όσους συμμετείχαν πέρυσι στην COP28 στο Ντουμπάι. Πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις επικρίνουν το γεγονός ότι μια μεγάλη πετρελαιοπαραγωγός χώρα, όπως το Αζερμπαϊτζάν, όπου οι αρχές εξακολουθούν να συλλαμβάνουν ακτιβιστές για το κλίμα, φιλοξενεί τη διάσκεψη.
Η Συμφωνία του Παρισιού δεσμεύει τον κόσμο να περιορίσει στους 2 βαθμούς Κελσίου την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και να συνεχίσει τις προσπάθειες για περιορισμό της στον 1,5 ° Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή.
Ο Ουγκαντέζος Αντόνια Αγιεμπάρε, πρόεδρος του μπλοκ διαπραγματεύσεων που αποκαλείται G77+ Κίνα στο οποίο συμμετέχουν οι αναπτυσσόμενες χώρες, προειδοποίησε ότι οι διαπραγματεύσεις, που θα διαρκέσουν δύο εβδομάδες, θα είναι δύσκολες για το βασικό διακύβευμα αυτής της COP: πόσα δισεκατομμύρια δολάρια μπορούν να δεσμευθούν οι πλούσιες χώρες να προσφέρουν ως κλιματική βοήθεια στις αναπτυσσόμενες;
«Αμέσως μόλις μιλάμε για χρήματα, όλοι αποκαλύπτουν τον πραγματικό τους εαυτό», εκτίμησε ο διπλωμάτης.
Πριν 15 χρόνια στην COP της Κοπεγχάγης οι ανεπτυγμένες χώρες δεσμεύθηκαν να προσφέρουν ετησίως 100 δισ. δολάρια στις αναπτυσσόμενες ως το 2020.
Τα χρήματα αυτά, στην πλειονότητά τους δάνεια, επέτρεψαν να κατασκευαστούν ηλιακά πάνελ, να βελτιωθεί η άρδευση, να κατασκευαστούν φράγματα και να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της ξηρασίας στις καλλιέργειες.
Έχει έρθει η ώρα να αυξηθεί αυτή η βοήθεια, αλλά πόσο;
«Βάλτε χρήματα στο τραπέζι για να δείξετε τις ηγετικές σας ικανότητες», δήλωσε απευθυνόμενος κυρίως στους Ευρωπαίους ο Έβανς Ενζέβα από το Μαλάουι, διαπραγματευτής των 45 λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών.
Όμως η τάση στις πιο πλούσιες χώρες είναι η λιτότητα στην Ευρώπη και η διεθνής αποδέσμευση στις ΗΠΑ. Πολλοί ζητούν από την Κίνα και τις χώρες του Κόλπου να συνεισφέρουν περισσότερα.
Σε αυτό ο Κινέζος διαπραγματευτής απάντησε ότι δεν τίθεται θέμα «επαναδιαπραγμάτευσης» των κειμένων του ΟΗΕ που ορίζουν ότι μόνο οι ανεπτυγμένες χώρες, με βάση την ερμηνεία του ΟΗΕ, έχουν την υποχρέωση να πληρώνουν.
Αντιδρώντας στις επιφυλάξεις των Δυτικών, ο επικεφαλής του ΟΗΕ Κλίμα Σάιμον Στιλ υπογράμμισε ότι είναι προς το συμφέρον τους να πληρώσουν περισσότερο για να σώσουν το κλίμα: «Καμία οικονομία, ακόμη και αυτές των χωρών της G20, δεν θα επιβιώσει από μια φρενήρη υπερθέρμανση του πλανήτη και κανένα νοικοκυριό δεν θα γλυτώσει από τον υψηλό πληθωρισμό που θα προκαλέσει».
Ωστόσο μόνο τέσσερις ηγέτες των χωρών της G20 είχαν επιβεβαιώσει ως χθες Κυριακή την παρουσία τους στο Μπακού: της Βρετανίας, της Ιταλίας, της Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας.
Κρας τεστ
Η ετήσια σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα ξεκινά σήμερα Δευτέρα με τις χώρες, χωρισμένες σε στρατόπεδα, να είναι έτοιμες για σκληρές διπλωματικές μάχες διεκδικώντας μεγαλύτερη χρηματοδότηση για την αντιμετώπισης της κρίσης αλλά και για το εμπόριο.
Οι αντιπρόσωποι που συγκεντρώνονται στην πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, Μπακού, ελπίζουν να επιλύσουν το κορυφαίο θέμα της ημερήσιας διάταξης της συνόδου – μία συμφωνία για ετήσια χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών για το κλίμα, ύψους έως και 1 τρισ. δολ.
Έπειτα από ένα έτος φυσικών καταστροφών, οι αναπτυσσόμενες χώρες απαιτούν περισσότερη χρηματοδότηση για το κλίμα. Ωστόσο, οι προτεραιότητες της συνόδου κορυφής μοιάζει πιο δύσκολο από ποτέ να προωθηθούν σε ένα ολοένα πιο ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον.
Η προσοχή των κυβερνήσεων είναι στραμμένη στην οικονομική αβεβαιότητα, στους πολέμους στην Ουκρανία και τη Γάζα και στην επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, ενός αρνητή της κλιματικής αλλαγής, ο οποίος θα επιστρέψει στην εξουσία των ΗΠΑ ως πρόεδρος της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου.
Τα ορυκτά καύσιμα
Το Αζερμπαϊτζάν, που φιλοξενεί την COP29, έχει αναλάβει να διατηρήσει την εστίαση στη συμφωνία για νέο παγκόσμιο χρηματοδοτικό στόχο, ο οποίος θα αντικαταστήσει την τρέχουσα δέσμευση των 100 δισ. δολ. που λήγει φέτος.
Η χώρα της Κασπίας Θάλασσας, που υπερηφανεύεται πως φιλοξενεί τις πρώτες πετρελαιοπηγές στον κόσμο, θα δεχθεί επίσης πιέσεις να δείξει πρόοδο από την περσινή δέσμευση της COP28 για μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Τα έσοδα της χώρας από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αντιπροσώπευαν το 35% της οικονομίας της το 2023, από 50% πριν από δύο χρόνια. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι τα έσοδα αυτά θα εξακολουθήσουν να μειώνονται, φθάνοντας περίπου στο 32% του ΑΕΠ της φέτος και στο 22% μέχρι το 2028.
Η κινεζική παρέμβαση για το εμπόριο
Πριν καν αρχίσουν οι συνομιλίες στη σύνοδο κορυφής, οι χώρες θα πρέπει να συμφωνήσουν στην ατζέντα δεδομένης της πρότασης που κατέθεσε η Κίνα στο παρά πέντε, φιλοδοξώντας να συμπεριλάβει στο μείγμα εμπορικές διαφορές.
Η κινεζική πρόταση – εξ ονόματος της ταχέως αναπτυσσόμενης ομάδας χωρών «BASIC», στην οποία συμμετέχουν η Βραζιλία, η Ινδία και η Νότια Αφρική – ζήτησε από τη σύνοδο κορυφής να ασχοληθεί με «περιοριστικά εμπορικά μέτρα», όπως οι δασμοί άνθρακα της Ε.Ε. που θα τεθούν σε ισχύ το 2026.
Οι ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις στο εμπόριο έχουν ενισχυθεί λόγω της προεκλογικής υπόσχεσης του Τραμπ να επιβάλει δασμούς 20% σε όλα τα ξένα αγαθά και 60% στα κινεζικά.
Η επανεκλογή του Τραμπ σηματοδότησε πιθανή αποδέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών από την παγκόσμια συνεργασία για το κλίμα, σύμφωνα με τον Λι Σχούο, επικεφαλής του China Climate Hub στο Asia Society Policy Institute.
Ο Τραμπ έχει χαρακτηρίσει την κλιματική αλλαγή απάτη και έχει «υποσχεθεί» να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού, την παγκόσμια συνθήκη για τη μείωση των εκπομπών που θερμαίνουν τον πλανήτη.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση, όπως και η κυβέρνηση του σημερινού προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, έχουν πιέσει την Κίνα και τις πετρελαϊκές χώρες του Κόλπου να ενταχθούν στη δεξαμενή των χωρών που χρηματοδοτούν το κλίμα.
«Αν η Ε.Ε. επιθυμεί να συζητήσει με την Κίνα για τη χρηματοδότηση του κλίματος, θα πρέπει να συζητήσει και για το πώς θα επιλύσουμε τις διαφορές μας στο εμπόριο και τις διαφωνίες σχετικά με τους δασμούς σας», πρόσθεσε ο Σχόυο.
Ακραία πίεση
Καθώς η φετινή χρονιά είναι η θερμότερη που έχει καταγραφεί ποτέ, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι ακραίες κλιματικές συνθήκες αυξάνουν πλέον την πίεση τόσο στις πλούσιες όσο και στις φτωχές χώρες – από τις πλημμύρες σε Αφρική, Ισπανία και στην αμερικανική πολιτεία της Βόρειας Καρολίνας, μέχρι την ξηρασία που πλήττει τη Νότια Αμερική, το Μεξικό και τη δυτική Αμερική.
Οι περισσότερες χώρες δεν είναι προετοιμασμένες για τις συνέπειες.
«Τα αποτελέσματα των εκλογών δεν αλλάζουν τους νόμους της φυσικής», δήλωσε ο Καβέχ Γκιλανπούρ, αντιπρόεδρος διεθνών στρατηγικών στο μη κερδοσκοπικό Center for Climate and Energy Solutions.
«Αν ο κόσμος δεν εντείνει συλλογικά τις προσπάθειές του, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα γίνονται όλο και πιο σοβαρές και συχνές, όλο και πιο αισθητές σε περισσότερους ανθρώπους σε όλες τις χώρες ανά τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών».
Πολλοί στο Μπακού εκφράζουν την ανησυχία ότι πιθανή αποδέσμευση των ΗΠΑ θα μπορούσε να οδηγήσει περισσότερες χώρες σε υπαναχώρηση από προηγούμενες δεσμεύσεις για το κλίμα ή στο να μειώσουν τις μελλοντικές φιλοδοξίες τους.
«Αυτός είναι σίγουρα ένας κίνδυνος. Πολλοί θα σκεφτούν ότι οι ΗΠΑ είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός εκπομπών. Είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο … Αν δεν θέσουν στον εαυτό τους έναν φιλόδοξο στόχο, γιατί να το κάνουμε εμείς;» δήλωσε στο Reuters ο Μαρκ Βανχαουκέλεν, πρεσβευτής της Ε.Ε. για το κλίμα από το 2019 έως το 2023.
Το μεταβατικό καύσιμο
Το Αζερμπαϊτζάν έχει περάσει τον τελευταίο χρόνο πιέζοντας τις κυβερνήσεις να επιταχύνουν τη μετάβασή τους στην καθαρή ενέργεια, ενώ διαφημίζει το φυσικό αέριο ως μεταβατικό καύσιμο.
Ο πρόεδρο της χώρας, Ιλχάμ Αλίεφ, χαρακτηρίζει τον πλούτο του Αζερμπαϊτζάν σε ορυκτά καύσιμα «δώρο Θεού». Το Αζερμπαϊτζάν πρότεινε τη δημιουργία Ταμείου Δράσης για τη χρηματοδότηση του κλίματος που θα συλλέξει εθελοντικά έως και 1 δισ. δολ. από τις εταιρείες εξόρυξης δέκα χωρών, συμπεριλαμβανομένου του Αζερμπαϊτζάν.
Φέτος, οι εξαγωγές φυσικού αερίου της χώρας προς την Ευρώπη αναμένεται να ξεπεράσουν τα 12 δισ. κυβικά μέτρα, από 11,8 δισ. κυβικά μέτρα πέρυσι, καθώς η Ευρώπη επιδιώκει να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Ο επικεφαλής διαπραγματευτής της χώρας στην COP29, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Γιαλίν Ραφίεφ, δήλωσε ότι το φυσικό αέριο παραμένει βασικό μέρος του ενεργειακού μείγματος για τις χώρες με περιορισμένες εναλλακτικές λύσεις.
«Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειές μας για την ευθυγράμμιση της χρήσης του φυσικού αερίου με τους στόχους μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου», δήλωσε ο Γιαλχίν στο Reuters.
Περιβαλλοντικές ομάδες και επιστήμονες που ασχολούνται με το κλίμα έχουν επικρίνει την προώθηση του φυσικού αερίου ως καθαρής ενεργειακής επιλογής, σημειώνοντας ότι πρόκειται για ορυκτό καύσιμο που ρυπαίνει.
Ο βοηθός του προέδρου Χικμέτ Χατζίεφ δήλωσε ότι, με την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το Αζερμπαϊτζάν «μετακινείται από τις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων προς τις εξαγωγές πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας». Η χώρα στοχεύει να έχει ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που θα τροφοδοτούν το 35% της δυναμικότητας των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής της μέχρι το 2030. Πέρυσι, το ποσοστό αυτό κυμαινόταν περίπου στο 20%.
Το Αζερμπαϊτζάν δέχεται κριτική για τη φυλάκιση πολιτικών κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων, και Αρμενίων που το Αζερμπαϊτζάν περιγράφει ως αυτονομιστές ηγέτες.
Ο Αλίεφ του Αζερμπαϊτζάν απορρίπτει τις επικρίσεις και έχει προειδοποιήσει ότι θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τις εύθραυστες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πρώην σοβιετικών δημοκρατιών.
SOS για διεθνή συνεργασία
«Έχει έρθει η ώρα να δείξουμε ότι η διεθνής συνεργασία δεν έχει περιέλθει σε τέλμα, ότι στέκεται στο ύψος των περιστάσεων», δήλωσε ο επικεφαλής του ΟΗΕ Κλίμα Σάιμον Στιλ κατά την έναρξη της διάσκεψης στο Μπακού.
«Εδώ, στο Μπακού, πρέπει να συμφωνήσουμε σε έναν νέο παγκόσμιο στόχο χρηματοδότησης για το κλίμα. Αν τουλάχιστον τα δύο τρίτα των κρατών δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν οικονομικά ώστε να περιορίσουν τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου γρήγορα, τότε κάθε χώρα θα πληρώσει ένα σκληρό τίμημα», πρόσθεσε.
«Ας ξεπεράσουμε την ιδέα ότι η χρηματοδότηση υπέρ του κλίματος είναι φιλανθρωπία. Μια φιλόδοξη νέα συμφωνία για χρηματοδότηση είναι πλήρως προς το συμφέρον κάθε χώρας, περιλαμβανομένων των μεγαλύτερων και των πιο πλούσιων», πρόσθεσε.
Βασικό διακύβευμα αυτής της COP, που θα διαρκέσει ως τις 22 Νοεμβρίου, είναι να οριστεί το ποσό της βοήθειας που θα προσφέρουν οι ανεπτυγμένες χώρες στις αναπτυσσόμενες προκειμένου να αποδεσμευθούν από τα ορυκτά καύσιμα και να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως οι καύσωνες και οι πλημμύρες.
Οι αναπτυσσόμενες χώρες ζητούν να αυξηθεί το ποσό της βοήθειας που λαμβάνουν και η οποία τώρα ανέρχεται στα 116 δισεκ. δολάρια ετησίως. Όμως οι Δυτικοί εκτιμούν ότι κάτι τέτοιο δεν είναι ρεαλιστικό για τα δημοσιονομικά τους.
Ο πρόεδρος της COP29, ο Αζέρος υπουργός Οικολογίας και πρώην στέλεχος της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας Socar, Μουχτάρ Μπαμπάγεφ δήλωσε από την πλευρά του στην ομιλία του σήμερα ότι αυτή η διάσκεψη για το κλίμα «αποτελεί τη στιγμή της αλήθειας για τη Συμφωνία του Παρισιού».
«Συνάδελφοι, βρισκόμαστε στον δρόμο προς την καταστροφή. Αλλά αυτά δεν είναι μελλοντικά προβλήματα. Η κλιματική αλλαγή είναι ήδη εδώ», τόνισε.
«Είτε τους βλέπετε είτε όχι, άνθρωποι υποφέρουν στη σκιά. Πεθαίνουν στο σκοτάδι και χρειάζονται κάτι περισσότερο από συμπόνια, κάτι περισσότερο από προσευχές και έγγραφα. Αναζητούν απεγνωσμένα (να επιδείξουμε) ηγετικές ικανότητες και (να αναλάβουμε) δράση. Η COP29 είναι η ευκαιρία που δεν πρέπει να χάσουμε για να δημιουργήσουμε έναν νέο δρόμο προς τα εμπρός για όλους», πρόσθεσε.
Εξάλλου ο ΟΗΕ προειδοποίησε ότι «οι φιλοδοξίες της Συμφωνίας του Παρισιού κινδυνεύουν» με αποτυχία, την ώρα που το 2024 οδεύει να είναι η πιο ζεστή χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ.
«Από τον Ιανουάριο ως τον Σεπτέμβριο του 2024 η μέση παγκόσμια θερμοκρασία στον αέρα και την επιφάνεια της θάλασσας ήταν υψηλότερη κατά 1,54 ° Κελσίου σε σχέση με τον μέσο όρο της προβιομηχανικής εποχής», αποκάλυψε σε νέα του έκθεση ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός.
Η Συμφωνία του Παρισιού δεσμεύει τον κόσμο να περιορίσει στους 2 ° Κελσίου την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και να συνεχίσει τις προσπάθειες για περιορισμό της στον 1,5 ° Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή.
Πηγή: ΑΜΠΕ, Reuters