του Θοδωρή Καραουλάνη
Η καθιέρωση μίας νέας νομικής έννοιας και νέων πράσινων πόρων, που δεν έλαβε τη δημοσιότητα που της αξίζει, προβλέπει το νομοσχέδιο για τις οικιστικές πυκνώσεις που βρίσκεται υπό διαβούλευση. Πρόκειται για το «δασικό ισοζύγιο» το οποίο σχεδιάζεται να χρηματοδοτεί αποκλειστικά δράσεις της Δασικής Υπηρεσίας.
Σκοπός του νόμου (κατά το άρθρο 1) είναι «η αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος με τη χρήση του δασικού ισοζυγίου, το οποίο ανετράπη λόγω των κτιρίων και των συνοδευουσών αυτά κατασκευών, που ανεγέρθηκαν εντός εκτάσεων που υπάγονται στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας». Η πρόβλεψη αυτή εξειδικεύεται στο άρθρο 9 του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου όπου «ως δασικό ισοζύγιο ορίζεται η παροχή δασικών πόρων για την αποκατάσταση του δασικού οικοσυστήματος που έχει υποβαθμιστεί από τις οικιστικές πυκνώσεις της παρ.4 του άρθρου 23 του ν.3889/2010».
Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, για πρώτη φορά εισάγεται στην ελληνική έννομη τάξη η έννοια του δασικού ισοζυγίου η οποία «απορρέει από την αναγκαιότητα αντιστάθμισης της επιβάρυνσης του δασικού περιβάλλοντος λόγω της απώλειας των οικοσυστημικών υπηρεσιών του και γενικότερα των άυλων προσφορών του, από τη δόμηση που πραγματοποιήθηκε κι οδήγησε στη δημιουργία των οικιστικών πυκνώσεων. Η περιβαλλοντική κατά τα ανωτέρω αντιστάθμιση εναρμονίζεται με την έννοια του «θετικού περιβαλλοντικού ισοζυγίου», όπως αυτή ισχύει και εφαρμόζεται στην ευρωπαϊκή και ελληνική περιβαλλοντική πρακτική, σύμφωνα με την οποία, χρησιμοποιείται μέρος του φυσικού περιβάλλοντος για την εξυπηρέτηση ενός σκοπού, και προστατεύεται αντίστοιχο ή μεγαλύτερο, που θα προκύψει από στοχευμένες σε κάθε περίπτωση και σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο που με τις παρούσες διατάξεις τίθεται, περιβαλλοντικές ενέργειες και δράσεις».
Έτσι για να δοθεί εξαίρεση από την κατεδάφιση σε δασικά αυθαίρετα θα πρέπει να καταβληθεί ειδικό δασικό πρόστιμο «που υπολογίζεται με βάση την αξία του δάσους, την αξία αναδάσωσης και άλλες μεταβλητές σχετιζόμενες με τα κτίρια που έχουν ανεγερθεί». Επιπλέον δημιουργείται ειδικό ταμείο ώστε τα χρήματα από το ειδικό δασικό πρόστιμο να αξιοποιούνται σε δράσεις αποκατάστασης δασικού ισοζυγίου, όπως οι δασώσεις εκτάσεων μη δασικού χαρακτήρα, οι αναδασώσεις, οι δράσεις της Εθνικής Στρατηγικής Δασών και η χρηματοδότηση κατεδαφίσεων κτιρίων. Πιο συγκεκριμένα αναφέρεται ότι με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις προβλέπονται δράσεις αποκατάστασης του δασικού ισοζυγίου που θα οδηγήσουν στην αποκατάσταση των περιοχών των οποίων έχει αλλοιωθεί ο δασικός χαρακτήρας, καθώς και η διασφάλιση των αναγκαίων πόρων και η δημιουργία ειδικού ταμείου για τις δράσεις αυτές.
Αναλυτικότερα, στο άρθρο 9 του νομοσχεδίου προβλέπεται ότι «το ενιαίο δασικό πρόστιμο αποδίδεται υπέρ ειδικού κωδικού που εφεξής ονομάζεται «Αντισταθμιστικό Δασικό Ισοζύγιο Οικιστικών Πυκνώσεων» στον Ειδικό Φορέα Δασών του Πράσινου Ταμείου. Ο ειδικός κωδικός δημιουργείται εντός 60 ημερών από την έναρξη ισχύος του νόμου και οι πιστώσεις του διατίθενται αποκλειστικά για την επίτευξη των δράσεων του άρθρου 9, που αναλύουμε παρακάτω, «απαγορευόμενης απολύτως της διάθεσής των για άλλο σκοπό»….
Τα υπέρ και τα κατά
Από τη μία πλευρά λοιπόν η κυβέρνηση καθιερώνει, για πρώτη φορά μετά από καιρό, νέους πόρους για τη Δασική Υπηρεσία. Χρήματα για δασικά έργα προβλέφθηκαν και άλλη φορά τα τελευταία χρόνια αλλά με αποκλειστική χρήση μέσω του (χρηματοδοτικού κωδικού) Ειδικού Φορέα Δασών, στο Πράσινο Ταμείο, σημειώνεται για πρώτη φορά.
Από την άλλη πλευρά όμως η Δασική Υπηρεσία δεν θα έχει «αυτοτελή» χρήση των πόρων, παρά την αποκλειστική χρηματοδότηση του Ειδικού Φορέα Δασών από τα πρόστιμα των οικιστικών πυκνώσεων, αλλά θα υπόκειται στην έγκριση και τις κατευθύνσεις του Πράσινου Ταμείου, το Διοικητικό Συμβούλιο του οποίου εγκρίνει όλα τα χρηματοδοτικά προγράμματα που πληρώνει.
Θυμίζουμε πάντως, όσον αφορά τα θέματα της δασικής υπηρεσίας, ότι η παρούσα κυβέρνηση, μέσα από το «λατομικό νομοσχέδιο» ξεκίνησε το ξήλωμα της μοναδικής πρόβλεψης της νομοθεσίας για δημιουργία νέων δασών και απευθείας ιδιωτική δάσωση ή αναδάσωση. Και καθιέρωσε την τάση «λεφτά αντί για νέο δάσος» που τώρα θεσμοποιείται μέσα από το δασικό ισοζύγιο.
Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση επιλέγει να δημιουργήσει έναν χρηματοδοτικό μηχανισμό από πρόστιμα στο πρότυπο του «περιβαλλοντικού ισοζυγίου» που υφίσταται για τα αυθαίρετα. Και αυτό προσπαθεί να γίνει όσον το δυνατόν πιο εμφανές στο νομοσχέδιο, αφού είναι το ένα από τα βασικά επιχειρήματα της Διοίκησης προς το Συμβούλιο της Επικρατείας για να κριθούν συνταγματικές οι ρυθμίσεις για τις οικιστικές πυκνώσεις. Δηλαδή στην κυβέρνηση «ποντάρουν» ότι αφού το ΣτΕ έκρινε (έστω με οριακή πλειοψηφία) ότι ο «νόμος Καλαφάτη» για τα αυθαίρετα ήταν συνταγματικά ανεκτός εισάγοντας για πρώτη φορά με ολοκληρωμένο τρόπο το «περιβαλλοντικό ισοζύγιο» για πολεοδομικές αυθαιρεσίες, μπορεί να δεχτεί και το «δασικό ισοζύγιο» για τις αυθαιρεσίες σε δάση. Το επιχείρημα δεν είναι και πολύ ισχυρό, ιδίως μετά τις αλλαγές στη σύνθεση και την ηγεσία του ΣτΕ, αλλά δεν είναι το μόνο από πλευράς κυβέρνησης. Ίσως το πιο ουσιώδες να είναι η συνάρτηση των ρυθμίσεων με την ολοκλήρωση των δασικών χαρτών και του Κτηματολογίου που αποτελούν υποχρέωση του κράτους βάσει του Συντάγματος (αν και η συμπλοκή των θεμάτων έγινε από την κυβέρνηση…)
Βέβαια, σημειώνουμε ότι ως αντιπολίτευση ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν αντίθετος στον θεσμό του ισοζυγίου, γενικά, υποστηρίζοντας ότι τα χρήματα δεν αποκαθιστούν την περιβαλλοντική βλάβη. Αλλά αφού πλέον η συγκεκριμένη πρόβλεψη έχει τη σφραγίδα της παρούσας κυβέρνησης με το νόμο Σταθάκη (Ν4495) για τα αυθαίρετα, οι αντιστάσεις έχουν μειωθεί. Σημειώνεται ότι η παρούσα κυβέρνηση επέκτεινε τη χρήση των πόρων των αυθαιρέτων από το περιβαλλοντικό ισοζύγιο και σε μη «πολεοδομικές» δράσεις, καθ’ υπέρβαση του σκεπτικού του ΣτΕ, αλλά προς το παρόν δεν έχει υπάρξει θεσμική αντίδραση.
Σημειώνουμε ωστόσο ότι η ρύθμιση αυτή για το «δασικό ισοζύγιο» δεν θα φέρει προς άμεση χρήση στα δάση ιδιαίτερους πόρους με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο. Και αυτό γιατί, όπως έχει αναδείξει η greenagenda με σειρά άρθρων, τα οποία προκάλεσαν αντιπαράθεση μέχρι και στη Βουλή, τα 4,5 δις ευρώ του Πράσινου Ταμείου παραμένουν δεσμευμένα μέχρι το 2022 κατά ποσοστό 97,5%. Δηλαδή μόνο το 2,5% των πόρων του μπορεί να χρησιμοποιήσει ετησίως για πράσινες δράσεις το Πράσινο Ταμείο. Μοναδική εξαίρεση τα έργα στο Μάτι Αττικής και οι κατεδαφίσεις αυθαιρέτων για τα οποία, μόνο, η κυβέρνηση έπεισε τους δανειστές να υπάρξει αποδέσμευση επιπλέον 2,5%, υπό την πίεση της κοινής γνώμης και τα βαρύ φορτίο των θυμάτων της τραγωδίας.
Ποιες δράσεις θα χρηματοδοτούνται από το Δασικό Ισοζύγιο και πού
Στο άρθρο 9 καθορίζονται οκτώ (8) δράσεις οι οποίες συμβάλλουν στην αποκατάσταση του δασικού ισοζυγίου:
- Δάσωση εκτάσεων μη δασικού χαρακτήρα.
- Αναδασώσεις.
- Εμπλουτισμός δασικών εκτάσεων με δασική βλάστηση.
- Χρηματοδότηση μελετών προστασίας και διαχείρισης δασικών οικοσυστημάτων τα οποία είναι εκτός διαχείρισης είτε λόγω έλλειψης χρηματοδότησης, είτε λόγω αδυναμίας των Δασικών Υπηρεσιών να τα διαχειριστούν.
- Χρηματοδότηση των σχεδίων δράσεων της Εθνικής Στρατηγικής για τα Δάση (Σχέδιο Στρατηγικής Ανάπτυξης της Δασοπονίας).
- Χρηματοδότηση μελετών και έργων διευθέτησης ορεινών χειμάρρων.
- Δασοτεχνικά έργα προστασίας, όπως αντιπυρικές ζώνες, δασικοί δρόμοι, ή συντήρηση δασικών δρόμων, καθώς και
- Κατεδάφιση αυθαίρετων κατασκευών εντός δασικών και αναδασωτέων εκτάσεων, κατά προτεραιότητα εντός των οικιστικών πυκνώσεων κυανού περιγράμματος.
Όπως αναφέρεται, με τις αντισταθμιστικού χαρακτήρα παραπάνω ενέργειες και δράσεις «αποκαθίσταται το δασικό περιβάλλον και γίνεται επανεγκατάσταση ή εγκατάσταση δασικής βλάστησης στις περιοχές των οικιστικών πυκνώσεων ή στην ευρύτερη περιοχή όπου διαπιστούται η ανάγκη πραγματοποίησης των παραπάνω ενεργειών». Στην επόμενη παράγραφο του άρθρου 9 μάλιστα προβλέπεται το χωρικό πεδίο των δράσεων δασικού ισοζυγίου, το οποίο ξεκινά κατά προτεραιότητα από τη δημοτική ενότητα εντός της οποίας βρίσκεται η οικιστική πύκνωση, μετά εντός του δήμου στον οποίο βρίσκεται αυτή, και τέλος ελλείψει διαθεσίμων εκτάσεων εντός του δήμου, στην περιφερειακή ενότητα στην οποία υπάγεται αυτή. Σημειώνουμε ότι η πρόβλεψη αυτή είναι σημαντική για τυχόν προσφυγές ακύρωσης υπό την έννοια της «αποκατάστασης της βλάβης στην περιοχή που επήλθε».
