της Έρης Μπιζάνη*
22 Μαρτίου κάθε χρόνο, Παγκόσμια Ημέρα αφιερωμένη στο νερό. Στην πραγματικότητα, όπως έχει διατυπωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη που τη θέσπισαν το 1993, είναι μια μέρα αφιερωμένη στην ενεργοποίηση για την αντιμετώπιση της κρίσης του νερού. Η οποία βαθαίνει καθώς βαθαίνει και η άλλη κρίση, αυτή για την οποία όλοι μιλάμε, από την οποία υποφέρουμε και για την οποία ανησυχούμε. Γιατί στο όνομα αυτής της άλλης γνωστής κρίσης, πολλά θέματα έχουν παραγκωνιστεί, περάσει σε δεύτερη μοίρα, μπει στο συρτάρι για αργότερα. Ακόμα και θέματα ύψιστης σημασίας για την ίδια τη ζωή στον πλανήτη όπως είναι το νερό.
Κάποιοι μπορεί να σκεφτούν «ποια κρίση του νερού»; Κι όμως, ακόμα και σήμερα 663 εκατομμύρια άνθρωποι - ένας στους δέκα - ζουν χωρίς ασφαλή πρόσβαση σε νερό κοντά στους τόπους κατοικίας τους, αναγκασμένοι να περνούν αμέτρητες ώρες περπατώντας για να το βρουν ή στην ουρά για να το προμηθευτούν, υποφέροντας από τις συνέπειες της χρήσης μολυσμένου νερού και τις ανεπαρκείς συνθήκες υγιεινής που η έλλειψή του επιβάλει.
Στην πιο πρόσφατη αναφορά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της UNICEF αναλύονται δεδομένα των τελευταίων 17 ετών και παρέχεται μια συνολική εικόνα για την κατάσταση που επικρατεί σε παγκόσμιο επίπεδο όσον αφορά στην πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Αν και από το 1990 και έπειτα 2,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι απέκτησαν πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό, οι τεράστιες ανισότητες που παραμένουν είναι εντυπωσιακές καθώς οι μισοί από τους ανθρώπους που δεν έχουν ακόμα πρόσβαση ζουν σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, 8 στους 10 ζουν σε αγροτικές περιοχές και οι διαφορές μεταξύ των φτωχότερων και των πλουσιότερων είναι κολοσσιαίες. Υπάρχουν περιοχές όπου οι κάτοικοι πρέπει να δαπανήσουν περισσότερο από 30 λεπτά ημερησίως για να προμηθευτούν νερό. Το βάρος αυτό μάλιστα επιβαρύνει τις γυναίκες και τα κορίτσια στις 8 από τις 10 περιπτώσεις (η Μογγολία είναι η μόνη χώρα όπου οι άντρες και τα αγόρια έχουν την κύρια ευθύνη της συλλογής του νερού). Το κόστος του νερού είναι επίσης ένα μεγάλο ζήτημα καθώς θα πρέπει να προωθηθούν τρόποι ώστε αυτό να μειωθεί σε επίπεδα ανεκτό και βιώσιμα για όλους. Στην Τανζανία για παράδειγμα το 10% του πληθυσμού ξοδεύει πάνω από το 5% του εισοδήματός του για πόσιμο νερό, επιτείνοντας τις ανισότητες.
Αυτό που είναι περισσότερο ανησυχητικό είναι η άγνοια για τη σοβαρότητα του προβλήματος. Έτσι, αν και για το σημαντικότατο και αλληλένδετο με το νερό ζήτημα της κλιματικής αλλαγής έχει επιτευχθεί ένα υψηλό πολιτικό προφίλ, οργανώνονται τακτικά διεθνείς διασκέψεις, χαράσσονται στρατηγικές και εξασφαλίζεται σημαντική κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης, αντίθετα για τα θέματα του νερού υπάρχει μια υστέρηση τόσο στην αναγνώριση της σοβαρότητας όσο και και στην ανάληψη δράσης. Αν και οι περισσότεροι ενστικτωδώς γνωρίζουμε πως η ρύπανση του νερού είναι επιζήμια, δεν είναι βέβαιο πως συνειδητοποιούμε πως εξαιτίας της απειλούνται και πεθαίνουν άνθρωποι, ζώα, ψάρια, πουλιά, φυτά, όλοι οι έμβιοι οργανισμοί, υποβαθμίζεται το περιβάλλον, οι κοινωνίες και οι οικονομίες.
Και στην περίπτωση του νερού η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία. Ο καθένας μπορεί να συνεισφέρει στη μείωση της ρύπανσης του νερού, εφόσον γνωρίζουν τους κινδύνους και τις συνέπειες που αυτή επιφέρει, ενώ η ατομική συνειδητοποίηση της κρισιμότητας του προβλήματος μπορεί να κινητοποιήσει τις πολιτικές δυνάμεις και τις τοπικές κοινωνίες. Ήδη στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) που έχουν συμφωνηθεί για το 2030, για πρώτη φορά περιλαμβάνεται ο Στόχος 6 που αφορά στην προστασία των υδατικών πόρων, στην εξυγίανση ρυπασμένων υδάτων και την επαναχρησιμοποίηση τους με μετρήσιμες παραμέτρους και με συγκεκριμένη μέθοδο παρακολούθησης σε παγκόσμιο επίπεδο. Επιπλέον ο ΟΗΕ έχει προτάξει ως προτεραιότητα για το θέμα του νερού την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων και την επαναχρησιμοποίηση τους ως μέσο για την ορθολογική διαχείριση και εξοικονόμηση του πολύτιμου αγαθού, του νερού. Υπολογίζεται πως το 80-90% του νερού που χρησιμοποιείται, και άρα έχει ρυπανθεί, επιστρέφει στο περιβάλλον χωρίς καμία επεξεργασία, ενώ στις ΗΠΑ η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (ΕΡΑ) διαπίστωσε πως το 65% των μονάδων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων λειτουργούν πλημμελώς.
Στην πράξη, καλό είναι να γνωρίζουμε πως όλοι είμαστε ρυπαντές όσο αφορά στο νερό καθώς κάθε φορά που το χρησιμοποιούμε παράγουμε ουσιαστικά υδατικά απόβλητα. Το νερό που τρέχει στις βρύσες των σπιτιών μας είναι το ίδιο νερό πάνω στο οποίο πατούσαν οι δεινόσαυροι, το ίδιο που έπινε ο Σωκράτης ή ο Σαίξπηρ, το ίδιο που έρεε λίγο μακρύτερα από τις πυραμίδες ενώ αυτές χτίζονταν. Υπάρχει μια ορισμένη ποσότητα νερού στη γη και αυτή είναι που αέναα ανακυκλώνεται. Παρ' όλα αυτά, οι άνθρωποι στις σύγχρονες κοινωνίες καταναλώνουν περισσότερο νερό, με ταχύτερους ρυθμούς, ενώ η φύση προσπαθεί να ακολουθήσει το ρυθμό.
Τρεις απλές ιδέες για να βοηθήσουμε στην προστασία του πιο πολύτιμου φυσικού πόρου είναι:
Ι) Να μην σπαταλάμε. Κλείνουμε τη βρύση ενώ βουρτσίζουμε δόντια, ξυριζόμαστε ή πλένουμε πιάτα. Αλλιώς παράγουμε απόβλητα χωρίς καν να χρησιμοποιούμε το νερό.
ΙΙ) Πετάμε σκουπίδια, λάδια, χημικά και τρόφιμα στους κάδους απορριμάτων και όχι στην αποχέτευση. Όσο πιο βρώμικο το νερό τόσο πιο ακριβή και ενεργοβόρα η επεξεργασία του.
ΙΙΙ) Συλλέγουμε το νερό από την κουζίνα ή τη μπανιέρα και το χρησιμοποιούμε στα φυτά, στους κήπους ή για να πλύνουμε το αυτοκίνητο.
Το νερό που περνάει από εμάς και τα σπίτια μας βρίσκεται σε κάποιο σημείο του ταξιδιού του κύκλου του.
Μειώνοντας την ποσότητα και τη ρύπανση του νερού που μετατρέπουμε σε απόβλητο είναι η καλύτερη υπηρεσία που μπορούμε να προσφέρουμε στον πλανήτη και τις μελλοντικές γενιές.
*Η Έρη Μπιζάνη είναι διδάκτωρ του τμήματος Χημείας του ΑΠΘ με ειδίκευση στη Χημεία Περιβάλλοντος, υπεύθυνη Ευρωπαϊκών Δικτύων του Εθελοντικού Οργανισμού ECOCITY
