του Θοδωρή Καραουλάνη
Η πρόταση του ΥΠΕΝ για την ένταξη 100 νέων περιοχών στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, που παρουσίασε η Greenagenda, «κρύβει» πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία.
Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ κύριος στόχος της πρωτοβουλίας αυτής είναι να αυξηθούν οι περιοχές προστασίας της φύσης, κυρίως στο θαλάσσιο περιβάλλον, από το 6% σήμερα, περίπου, της θαλάσσιας επιφάνειας της χώρας στο 17% των εθνικών χωρικών υδάτων. Παράλληλα όμως, όπως αναφέρει το ΥΠΕΝ, προστίθενται και 47.433 εκτάρια γης στις προστατευόμενες περιοχές, δηλαδή 474.330 στρέμματα.
Ποιες όμως είναι αυτές οι περιοχές; Και τι ακριβώς αφορούν;
Όσο αφορά τις χερσαίες περιοχές, το ενδιαφέρον δεν φαίνεται, σε πρώτη ανάγνωση, να είναι μεγάλο από οικονομικής πλευράς τουλάχιστον, καθώς πρόκειται κυρίως για προσθήκες μερικών στρεμμάτων σε υφιστάμενες περιοχές από λίγα τετραγωνικά έως 60 στρέμματα – και πολλές από αυτές αφορούν σπήλαια. Οπότε δεν υπάρχουν ακόμη αρνητικές αντιδράσεις.
Το σκηνικό όμως δεν είναι το ίδιο και με τις θαλάσσιες περιοχές.
Καταρχήν περιλαμβάνεται μεγάλο πλήθος μεγάλων και μικρών νησιών, με ή χωρίς παράκτιες περιοχές (μένει να διευκρινιστεί) όπως η ιστορική Μακρόνησος, τα Λιχαδονήσια στον Ευβοϊκό, οι ακτές και η παράκτια περιοχή της Καρύστου και ευρύτερα της νότιας Εύβοιας, επίσης μεγάλη έκταση ακτών στην Ανατολική Εύβοια αλλά και θαλάσιες περιοχές με νησάκια στη βόρεια και βορειανατολική Εύβοια, μεγάλη περιοχή της Σκύρου με τα γύρω νησιά. Ακόμη στο Αιγαίο περιλαμβάνονται η περιοχή (θαλάσσια και παράκτια) της Ανάφης, η Κάσος και τα πέριξ νησιά, η Νίσυρος, η νότια Πάτμος, τα Ψαρά, οι Λειψοί, το Αγαθονήσι, η Λέρος, η Κάλυμνος, η Τέλενδος, όλα αυτά με τα πέρξ νησιά και βραχονησίδες. Επίσης στην πρόταση περιλαμβάνονται στο Ιόνιο τα Διαπόντια Νησιά (Οθωνοί, Ερεικούσα, Μαθράκι), τα Κύθηρα αλλά και πολλές νησίδες και νησιά του σαρωνικού, όπως η νήσος Πάτροκλος (γαϊδουρονήσι). Στις θαλάσσιες περιοχές ξεχωρίζουν λόγω μεγάλης έκτασης οι ακτές της νότιας πελοποννήσου, στην περιοχή της Μάνης, το ολόκληρη η θαλάσσια περιοχή της δυτικής και νοτιοδυτικής Κρήτης αλλά και το βορειοανατολικό άκρο της Μεγαλονήσου, η χερσόνησος του Άθω, η θαλάσσια και παράκτια ζώνη της Άνδρου και άλλες. Ξεχωρίζει ανάμεσά τους σχεδόν το σύνολο του Κορινθιακού Κόλπου, από το Λουτράκι και τον Ψαθόπυργο μέχρι το Αίγιο και τη Ναύπακτο. Αξίζει ακόμη να αναφέρουμε ότι σε ζώνη προστασίας μπαίνουν και αρκετά τουριστικά μέρη, γεγονός που ήδη δημιουργεί αντιδράσεις όπως η Πάρος και η Αντίπαρος, η Λέσβος – και λιγότερο οι Παξοί και οι Αντίπαξοι. Οι αντιδράσεις προκύπτουν από την έλλειψη ενημέρωσης από τους υπευθύνους, καθώς δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς θα προστατεύεται και πώς.
Άλλωστε περιδιαβαίνοντας κανείς τα 109 ηλεκτρονικά αρχεία (100 χάρτες, 2 κείμενα, 7 ηλεκτρονικοί χάρτες) μπορεί να βρει λεπτομέρειες ουσίας που πολλές φορές χρήζουν διευκρίνισης. Για παράδειγμα ενώ σε κάποιες περιοχές, παρότι στο σχετικό πίνακα δεν περιλαμβάνεται καθόλου έκταση χέρσου κομματιού, αναφέρεται όμως ρητά ότι η πρόταση ένταξης στις περιοχές Natura αφορά τις παράκτιες περιοχές κάποιου νησιού (π.χ. Άνδρος) ή περιοχής (π.χ. Κάρυστος ή Ανατολική Εύβοια), σε άλλες περιπτώσεις αυτό δεν αναφέρεται. Επίσης εντύπωση προκαλεί η «ασυνέπεια» στην αποτύπωση των γραμμών. Ενώ στις υφιστάμενες περιοχές η οριοθέτησης της προστατευόμενης περιοχής γίνεται με λεπτή γραμμή (για να είναι ακριβής), σε πολλές προτεινόμενες περιοχές η γραμμή είναι πραγματικά τόσο «παχιά» που σε κάποιες περιπτώσεις καλύπτει ολόκληρες νησίδες! Το πρόβλημα δεν βρίσκεται φυσικά στην προστασία των βραχονησίδων (που προστατεύονται ούτως ή άλλως) αλλά κυρίως σε τουριστικές περιοχές. Για παράδειγμα στην χερσόνησο του Άθω η γραμμή προστασίας στις ακτές είναι σχεδόν τέλεια, ακολουθεί πλήρως την ακτογραμμή. Αν και εκεί δεν χρειάζεται μάλλον περιβαλλοντική προστασία, υπάρχει άλλου είδους νομικό - και άλλο – καθεστώς. Σε κάποια όμως από τα νησιά πέριξ της Αττικής, των Κυκλάδων ή των Δωδεκανήσων η γραμμή είναι μάλλον «αφηρημένη» αφού αλλού μπαίνει αρκετά «μέσα» στην παραλία και αλλού αφήνει κομμάτια θάλασσας απέξω. Να είναι άραγε μελετητικό λάθος που θα διορθωθεί ή ηθελημένη αστοχία;
Το Υπουργείο πάντως διευκρινίζει ότι όπως φαίνεται και από τις εκθέσεις είναι ορατό σε όλους τι θα προστατευθεί σε κάθε περιοχή, καθώς οι πίνακες ορίζουν τα είδη που προστατεύονται σε κάθε πρόταση ένταξης, ενώ η οριοθέτηση θα γίνει με βάση συντεταγμένες. Ωστόσο πηγές του τεχνικού κόσμου αναφέρουν ότι ο τρόπος προστασίας και κυρίως χρήσεων γης στις περιοχές Natura της χώρας μακράν απέχει από το να είναι ξεκάθαρες, καθώς παρά τις προβλέψει του νόμου δεν έχουν χαραχθεί ούτε οι θεσμικές γραμμές των περιοχών προστασίας ούτε οι αντίστοιχες χρήσεις γης στο ενιαίο ψηφιακό χαρτογραφικό υπόβαθρο της χώρας, δηλαδή τους χάρτες που χρησιμοποιεί το Κτηματολόγιο.
Τέλος, πρέπει να κάνουμε μια απαραίτητη σημείωση: χωρίς να αναφέρουμε ποιοι χάρτες, για ευνόητους λόγους, θα ήταν καλό το Υπουργείο να μη δημοσιεύει στο διαδίκτυο χάρτες που φέρουν επάνω την ένδειξη «ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟΝ» και «ΝΑ ΜΗΝ ΕΞΑΧΘΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ». Ως γνωστόν στο διαδίκτυο δεν υπάρχουν σύνορα. Και δεν ξέρουμε τι λέει το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας για το θέμα. Παρά την ύπαρξη άλλων χαρτογραφικών υπηρεσιών, δεν είναι σκόπιμο το ΥΠΕΝ να αναρτά επισήμως τέτοιους χάρτες. Είναι και αδίκημα, πειθαρχικό και ποινικό, μας λένε…
