Ο Εθνικός Ενεργειακός Σχεδιασμός μέσα και από τη σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Ενέργειας, η σταδιακή μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο ηλεκτρικής ενέργειας, η μετεξέλιξη της χώρας σε περιφερειακό ενεργειακό κόμβο στρατηγικής σημασίας και η μετατροπή του χώρου σε εγγενές στοιχείο της αναπτυξιακής διαδικασίας, αποτελούν τα τέσσερα βήματα για τη μετάβαση της Ελλάδας προς ένα νέο ενεργειακό και περιβαλλοντικό μοντέλο. Τα βήματα αυτά ανέλυσε ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκης, μιλώντας χθες στο συνέδριο του Economist.
Κάνοντας έμμεση αναφορά στις πιέσεις για αλλαγές στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, ο κ. Σταθάκης υπογράμμισε ότι πρώτη προτεραιότητα της κυβέρνησης αποτελεί η προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος στην εγχώρια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. «Η μετάβαση στην Ενεργειακή Ένωση θα συντελεστεί με συντεταγμένο τρόπο, που θα εξασφαλίζει πρώτα και κύρια την ασφάλεια του εθνικού συστήματος παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρισμού. Βίαιες λύσεις δεν πρόκειται να γίνουν ανεκτές», τόνισε ο ΥΠΕΝ.
Επιπλέον, ανέφερε ότι, στο Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου, θα συζητηθεί η άμεση υλοποίηση των βραχυπρόθεσμων παρεμβάσεων και θα ξεκινήσει η συζήτηση για τις μεσοπρόθεσμες παρεμβάσεις για την ελάφρυνση του ελληνικού δημοσίου χρέους. «Θα ανοίξει, έτσι, ο δρόμος και για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να εντάξει τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης», πρόσθεσε ο Υπουργός, ενώ αναφερόμενος στις μακροοικονομικές εξελίξεις τόνισε, ότι το ΑΕΠ, σε δωδεκάμηνη βάση, αυξήθηκε με τον ταχύτερο ρυθμό που έχει καταγραφεί μετά το ξέσπασμα της κρίσης το 2008 (1,8%). Μάλιστα, σημείωσε ότι είναι εξαιρετικά θετικά τα στοιχεία για ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης και κυρίως των επενδύσεων, όπως και για την πορεία των εξαγωγών.
Το πλήρες κείμενο της ομιλίας του κ. Σταθάκη:
«Φίλες και φίλοι,
Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την τιμητική πρόσκληση να είμαι κεντρικός ομιλητής σε αυτήν την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ημερίδα με θέμα την βιώσιμη ανάπτυξη. Οι πλέον παρατηρητικοί από εσάς σίγουρα θα έχουν ήδη διαπιστώσει ότι άλλαξα προσφάτως χαρτοφυλάκιο. Επειδή, όμως, οι παλιές συνήθειες δύσκολα πεθαίνουν, θα ξεκινήσω αυτή μου την ομιλία με μία αναφορά στο ευρύτερο μακροοικονομικό περιβάλλον, εφόσον οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας συναρτώνται με αυτό.
Χρέος
Η σημερινή εκδήλωση μας βρίσκει σε μια φάση καμπής για την ελληνική οικονομία. Το προσεχές διάστημα αναμένεται να ξεκινήσει η εφαρμογή όσων συμφωνήθηκαν στο Eurogroup του Μαΐου για την ελάφρυνση του ελληνικού δημοσίου χρέους. Στο Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου θα συζητηθεί η άμεση υλοποίηση των βραχυπρόθεσμων παρεμβάσεων και θα ξεκινήσει η συζήτηση για τις μεσοπρόθεσμες παρεμβάσεις. Θα ανοίξει, έτσι, ο δρόμος και για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να εντάξει τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.
Ζητούμενο όλων αυτών των παρεμβάσεων είναι να προσδιοριστεί ένα καθαρό «μονοπάτι» για την εξυπηρέτηση του χρέους και την πορεία των δημόσιων οικονομικών τα επόμενα χρόνια. Συνθήκη εξαιρετικά σημαντική προκειμένου να ενταθεί η ανάκαμψη των επενδύσεων, που ήδη καταγράφεται.
Ανάκαμψη
Υπενθυμίζω ότι μόλις πριν 10 ημέρες δημοσιοποιήθηκε η πρώτη εκτίμηση για την πορεία του ΑΕΠ τους καλοκαιρινούς μήνες. Αυτή επιβεβαίωσε τις πλέον αισιόδοξες προβλέψεις για την πορεία της οικονομίας, καθώς το ΑΕΠ σε δωδεκάμηνη βάση αυξήθηκε με τον ταχύτερο ρυθμό που έχει καταγραφεί μετά το ξέσπασμα της κρίσης το 2008 (1,8%).
Τα στοιχεία που δημοσίευσε η ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι πίσω από τη θετική επίδοση του γ’ τριμήνου βρίσκεται η ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης και κυρίως των επενδύσεων. Εξαιρετικά θετικά είναι επίσης τα στοιχεία για την πορεία των εξαγωγών τον Σεπτέμβριο, καταγράφοντας αύξηση 16,6% πετυχαίνοντας έτσι τον περιορισμό του ελλείμματος εμπορικού ισοζυγίου κατά 12,1%.
Δίκαιη και Βιώσιμη Ανάπτυξη = Ισορροπία ανάμεσα σε οικονομική δραστηριότητα, ενέργεια και περιβάλλον
Τα νέα λοιπόν από το μέτωπο της οικονομίας είναι ενθαρρυντικά και καταγράφουν μία σημαντική μεταστροφή του οικονομικού κλίματος. Στόχος της κυβέρνησης μας παραμένει πάντοτε η μετάβαση από μία διαδικασία ανάκαμψης σε μία δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη. Στον πυρήνα αυτής της δίκαιης και βιώσιμης ανάπτυξης βρίσκεται το περιβάλλον και η ενέργεια. Όλες κι όλοι αναγνωρίζουν το ειδικό βάρος αμφότερων στην οικονομία. Ο κλάδος της ενέργειας αποτελεί τη βάση οποιασδήποτε οικονομικής δραστηριότητας, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ο ίδιος μία ολοκληρωμένη αγορά με τις δικές της δυναμικές. Ό,τι συμβαίνει σε αυτόν αντηχεί στο σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων. Το περιβάλλον, από την άλλη πλευρά αποτελεί τον ρυθμιστή της οικονομίας θέτοντας τα όρια μέσα στα οποία η τελευταία οφείλει να λειτουργεί. Η βιωσιμότητα αλλά και η δικαιοσύνη της ανάπτυξης συναρτάται άμεσα με το κατά πόσο η σχέση ανάμεσα στο περιβάλλον και την ενέργεια είναι ισορροπημένη.
Ισορροπία λοιπόν είναι η λέξη κλειδί.
Το διεθνές περιβάλλον και οι περιβαλλοντικοί στόχοι που πιστεύουμε
Φίλες και φίλοι,
πριν αναφερθώ ειδικά στις ενεργειακές και περιβαλλοντικές προτεραιότητες της χώρας μας, θα ήθελα να αναφερθώ στις γενικές αρχές μέσα στις οποίες οι προτεραιότητες αυτές εγγράφονται.
Μέχρι στιγμής σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν γίνει ήδη οι εξής τρεις παραδοχές.
- Η περιβαλλοντική και κλιματική ισορροπία του πλανήτη έχουν διαταραχθεί από τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα.
- Οι ενεργειακές πηγές δεν είναι ανεξάντλητες. Συνεπώς η χρήση τους πρέπει να εξορθολογισθεί.
- Για να εξασφαλισθεί η βιωσιμότητα του πλανήτη πρέπει να μειωθεί η ρύπανση και να μεταβούμε σε ένα παράδειγμα «πράσινης» ενέργειας.
Οι τρεις αυτές παραδοχές αναδεικνύουν τα όρια ενός ενεργοβόρου οικονομικού μοντέλου που υιοθετούνταν μέχρι και την κρίση του 2008.
Γνωρίζω ότι οι περισσότερες και οι περισσότεροι από εσάς σε αυτήν την αίθουσα αγαπάτε τον Αντάμ Σμίθ. Ο Κάρολος Μαρξ, ωστόσο, είναι αυτός που αποδίδει τη σημερινή κατάσταση με μεγαλύτερη ενάργεια όταν στον τρίτο τόμο του Κεφαλαίου γραφεί ότι:
« Οι σύγχρονές κοινωνίες δεν είναι οι ιδιοκτήτες της γης. Είναι απλώς οι κάτοχοί της. Οι κληρονόμοι της, Και ως τέτοιοι οφείλουν να την κληροδοτήσουν σε καλύτερη κατάσταση στις επόμενες γενεές σαν καλοί οικογενειάρχες».
Σε αυτήν ακριβώς την ανάγκη του να παραδοθεί η γη στις επόμενες γενεές σε καλύτερη κατάσταση απ΄ ότι την βρήκαμε ανταποκρίνονται δύο διεθνείς συμφωνίες, τις οποίες αυτή η κυβέρνηση θα εφαρμόσει πιστά. Η πρώτη είναι η Συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα που υπογράφτηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2015 και που στοχεύει στον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας. Η δεύτερη είναι η « Ατζέντα 2030» που υιοθετήθηκε από τον ΟΗΕ τον Απρίλιο του 2015 με στόχο την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο. Συμμεριζόμαστε πλήρως το σύνολο της στοχοθεσίας αυτής της ατζέντας, θα ήθελα όμως να ξεχωρίσω εδώ τέσσερις συγκεκριμένους στόχους που διαπνέουν την πολίτική μας ως υπουργείο :
- Πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή, αξιόπιστη και βιώσιμη ενέργεια για όλες κι όλους
- Βιώσιμες Πόλεις ανοιχτές σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες
- Βιώσιμα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης
- Προστασία, διατήρηση και αειφόρος χρήση θαλάσσιων και χερσαίων οικοσυστημάτων
1. Ευρώπη 2020
Οι στόχοι και οι παραδοχές που έχουν τεθεί σε παγκόσμιο επίπεδο εξειδικεύονται περαιτέρω και αποκτούν μία πιο άμεση οικονομική διάσταση στο σχέδιο που έχει υιοθετήσει η ΕΕ για την επίτευξη της Ενεργειακής Ένωσης μέχρι το 2020. Πρόκειται για το εγχείρημα μίας ενιαίας ενεργειακής αγοράς που διακρίνεται από :
- τη μέριμνα για την εξοικονόμηση ενέργειας
- την πρόσβαση των καταναλωτών σε φτηνή ενέργεια
- τη διασυνοριακή συνεργασία
- τη μετατόπιση της παραγωγής σε ΑΠΕ
- την ασφάλεια και διαφοροποίηση του εφοδιασμού από νέες πηγές προμήθειας ενέργειας.
2. Ελλάδα: Τέσσερα βήματα για τη μετάβαση σε ένα νέο ενεργειακό και περιβαλλοντικό μοντέλο
Φίλες και φίλοι,
σας παρουσίασα το ευρύτερο διεθνές και ευρωπαϊκό πλαίσιο που οριοθετεί τους στρατηγικούς στόχους της κυβερνητικής πολίτικής στην ενέργεια και το περιβάλλον. Το ερώτημα στο οποίο καλούμαστε να απαντήσουμε είναι το εξής:
Με ποιον τρόπο θα μπορέσει η χώρα να οικοδομήσει ένα νέο ενεργειακό μοντέλο ικανό να υποστηρίξει το εγχείρημα της δίκαιης ανάπτυξης, σε μία εποχή κλιματικής αλλαγής και οικονομικής κρίσης;
Θα ήθελα να προτείνω έναν οδικό χάρτη τεσσάρων βημάτων για τον ενεργειακό και περιβαλλοντικό μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας:
Βήμα πρώτο. Εθνικός Ενεργειακός Σχεδιασμός και Εθνικό Συμβούλιο Ενέργειας,
Η σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Ενέργειας, στο οποίο θα κληθούν να συμμετάσχουν όλοι οι φορείς του Τομέα και όλες οι κατηγορίες των καταναλωτών. Ο στόχος εδώ είναι η εκπόνηση ενός αξιόπιστου μακροχρόνιου εθνικού ενεργειακού σχεδιασμού, που θα δημιουργήσει με τη σειρά του ένα σταθερό επενδυτικό περιβάλλον.
Βασικές Παραδοχές του Εθνικού Ενεργειακού Σχεδιασμού οφείλουν να αποτελούν:
- Η ασφάλεια και διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού
- Ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός, η καινοτομία και η αποθήκευση ενέργειας
- Η ενεργειακή εξοικονόμηση
- Ο περιορισμός της χρήσης Άνθρακα
- Η αλλαγή του μίγματος καυσίμου με προτεραιότητα στις ΑΠΕ και σε άλλες μορφές «πράσινης» ενέργειας.
Βήμα Δεύτερο. Η σταδιακή μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο ηλεκτρικής ενέργειας.
Διανύουμε μία περίοδο όπου το κύριο χαρακτηριστικό της εγχώριας ενεργειακής αγοράς είναι το παθητικό ισοζύγιό της. Σε αυτή τη συγκυρία πρώτη προτεραιότητα μας είναι η προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος στην εγχώρια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Η μετάβαση στην Ενεργειακή Ένωση θα συντελεστεί με συντεταγμένο τρόπο που θα εξασφαλίζει πρώτα και κύρια την ασφάλεια του εθνικού συστήματος παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρισμού. Βίαιες λύσεις δεν πρόκειται να γίνουν ανεκτές. Μέσα σε αυτό το σταθερό και ασφαλές περιβάλλον υπάρχει χώρος για την ανάπτυξη φιλόδοξων επενδυτικών σχεδίων. Νομίζω ότι οι διεθνείς εξελίξεις έχουν καταστήσει σαφές σε όλους τους εμπλεκόμενους παίκτες ότι η ιστορική φάση που βασίζονταν σε ένα παραγωγίστικο μοντέλο εστιασμένο σε βαριές και ρυπογόνες μονάδες έχει πλέον κλείσει τον κύκλο της. Η έμφαση πρέπει να δοθεί στην έρευνα και στην ανάπτυξη εναλλακτικών ενεργειακών μορφών.
Η λέξη κλειδί για την επόμενη ημέρα στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας είναι τα δίκτυα. Αναφέρομαι σε τρία σημεία:
- Επέκταση του Δικτύου Μεταφοράς μέσω της διασύνδεσης των Κυκλάδων, της Κρήτης με την Πελοπόννησο και τέλος, μακροπρόθεσμα, της Κρήτης με την Αττική
- Αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός των υφιστάμενων υποδομών του Δικτύου Διανομής
- Ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας ώστε να επιταχυνθεί η μετάβαση σε μία νέα εποχή δικτύων όπου η ενέργεια θα συνδέεται με την ψηφιακή τεχνολογία.
Φίλες και φίλοι,
Διανύουμε μια εποχή
- όπου αναπτύσσονται διεθνώς νέα προϊόντα και υπηρεσίες στη βάση Ευέλικτων και Έξυπνων Δικτύων,
- όπου οι απαιτήσεις από την κοινωνία έχουν αυξηθεί και
- όπου η ποιότητα εξυπηρέτησης αλλά και συμμετοχής των καταναλωτών στην Αγορά αναβαθμίζονται διαρκώς.
Η αναστάτωση αυτή θυμίζει πολύ την εποχή των ραγδαίων εξελίξεων στον Τηλεπικοινωνιακό Τομέα πριν περίπου 15-20 χρόνια. Έχουμε να μάθουμε πολλά από τον τρόπο με τον οποίο οι Τηλεπικοινωνίες κατάφεραν να διεισδύσουν και να αλλάξουν ριζικά τον σύγχρονο τρόπο ζωής και της οικονομικής δραστηριότητας. Έχει έρθει πλέον η ώρα της Ηλεκτρικής Ενέργειας και των Δικτύων και στόχος μας είναι να αναπτύξουμε σοβαρά και μεθοδικά τις προοπτικές επενδύσεων στον τομέα.
Βήμα Τρίτο. Η μετεξέλιξη της χώρας σε περιφερειακό ενεργειακό κόμβο στρατηγικής σημασίας.
Εργαζόμαστε συστηματικά ώστε να αναβαθμίσουμε την χώρα σε στρατηγικό ενεργειακό κόμβο με κεντρικό ρόλο στην Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Μεσόγειο. Ο Διαδρατικός Αγωγός Φυσικού Αερίου (TAP), του οποίου η κατασκευή έχει ξεκινήσει ήδη, δημιουργώντας οικονομικές κλίμακας στην Βόρεια Ελλάδα βάζει την χώρα δυναμικά στον χάρτη εφοδιασμού φυσικού Αερίου. Το έργο αυτό πλαισιώνεται και από μία συνολικότερη επέκταση και αναβάθμιση του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου. Κομβικό ρόλο εδώ διαδραματίζει η αναβάθμιση που ολοκληρώθηκε στον σταθμό Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου στη Ρεβυθούσα, έργο που ενίσχυσε σημαντικά τη δυναμικότητα του συστήματος και έθεσε τις βάσεις για την εξωστρέφεια του.
Σημαντική εξέλιξη, επίσης, είναι η ανάδειξη της Θράκης σε σημείο εισόδου του κάθετου διαδρόμου τροφοδοσίας φυσικού αερίου που δυνητικά καταλήγει στην καρδιά της Ανατολικής Ευρώπης. Αποφασιστικό βήμα σε αυτήν την κατεύθυνση αποτελεί η κατασκευή του Ελληνοβουλγαρικού Διασυνδετήριου Αγωγού (IGB) που ξεκινά από την Κομοτηνή και που η μελέτη του βρίσκεται σε αρκετά ώριμο στάδιο. Στο περιθώριο αυτών των εξελίξεων έχουν πυκνώσει οι επαφές για το σχέδιο μεταφοράς φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα της ΝΑ Μεσογείου κατευθείαν στους καταναλωτές της Ευρώπης μέσω της κατασκευής υποθαλάσσιου αγωγού.
Παράλληλα, με το φυσικό αέριο υπάρχουν πολύ ενθαρρυντικά νέα και στο πεδίο της έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογοναθράκων, όπου μεγάλες ξένες εταιρείες σε συνεργασία με εγχώριες έχουν προχωρήσει σε έρευνας στα υποθαλάσσια οικόπεδα του Ιονίου.
Βήμα Τέταρτο. Η μετατροπή του χώρου σε εγγενές στοιχείο της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Ολοκληρώνω με το τέταρτο και σπουδαιότερο βήμα. Το ζήτημα του χώρου. Τρία διαχρονικά προβλήματα ταλανίζουν την ελληνική οικονομία σε αυτόν τον τομέα:
- η απροσδιοριστία των έγγειων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας,
- η έλλειψη ενός ολοκληρωμένου χωρικού σχεδιασμού
- και η ασάφεια ως προς τις χρήσεις γης,
Σε μία χώρα όπου διακρίνεται κυρίως από ορεινές περιοχές συνδυασμένες με υψηλό δείκτη νησιωτικότητας και που το 25% της επιφάνειάς έχει χαρακτηριστεί Natura, η διευθέτηση και οριοθέτηση του χώρου παίζει κομβικό ρόλο στην προσέλκυση επενδυτικών σχεδίων περιβαλλοντικά βιώσιμων.
Ως προς τα δικαιώματα ιδιοκτησίας θέτουμε ψηλά τον πήχυ και προσανατολιζόμαστε στην ολοκλήρωση του εθνικού κτηματολογίου μέχρι το 2020. Παράλληλα με τις εργασίες ολοκλήρωσης θα προχωρήσουμε στη δημιουργία ενός νέου φορέα που θα ενσωματώσει στο εσωτερικό του και το υφιστάμενο σύστημα καταγραφής ιδιοκτησιών από τα υποθηκοφυλακεία.
Σε σχέση με τον χωρικό σχεδιασμό προχωρούμε στην αναμόρφωση του πλαισίου με στόχο την προώθηση μίας περιβαλλοντικά και χωρικά βιώσιμής επιχειρηματικότητας. θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι αυτός δεν έχει καμία σχέση με τα διοικητικά βάρη που εμποδίζουν την επιχειρηματικότητα. Αντίθετα αναφερόμαστε σε ένα σύστημα ολοκληρωμένου σχεδιασμού που θα εγγυάται την ασφάλεια δικαίου στα επενδυτικά σχέδια στο πλαίσιο πάντοτε των περιβαλλοντικών στόχων που ήδη έχουν τεθεί από το διεθνές και ευρωπαϊκό πλαίσιο. Μέχρι το τέλος της επόμενης εβδομάδας καταθέτουμε τον νέο νόμο στην Βουλή.
Τέλος, σε ό,τι αφορά τις χρήσεις γης εξειδικεύουμε περαιτέρω το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο. Στόχος μας εδώ είναι η προώθηση της επιχειρηματικότητας στην πόλη, με την ταυτόχρονη διασφάλιση τη ποιότητας ζωής των κατοίκων της, στόχος απόλυτα συμβατός με την ατζέντα 2030 περί βιώσιμης ανάπτυξης. Προτεραιότητα τέλος των νέων προτεινόμενων χρήσεων γης αποτελεί η παραγωγική ανασυγκρότηση και η προστασία της υπαίθρου.
Φίλες και φίλοι,
Επιχείρησα να σας εκθέσω τους βασικούς στόχους και τα βασικά βήματα που διέπουν το εγχείρημά μας για τη μετάβαση σε ένα νέο ενεργειακό παράδειγμα. Ένα ενεργειακό παράδειγμα που θα εξασφαλίσει την οριστική έξοδο της χώρας από την κρίση και την ενσωμάτωση της στην εμπροσθοφυλακή του πανευρωπαϊκού ενεργειακού γίγνεσθαι. Σε αυτή την προσπάθεια δεν περισσεύει καμία και κανείς. Γι’ αυτό σας καλώ όλες και όλους να την στηρίξετε για να ανεβούμε όλες κι όλοι ψηλότερα.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας».