Our Ocean: Μεγαλόπνοες ανακοινώσεις για καθαρότερες θάλασσες

του Θοδωρή Καραουλάνη

Στη διάσκεψη «Our Ocean» που πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της ΕΕ στη Μάλτα (στις 5 και 6 Οκτωβρίου), η Ευρωπαϊκή Ένωση ανέλαβε 36 συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για καθαρότερες και ασφαλέστερες θάλασσες. Πρόκειται για δράσεις παγκόσμιας κλίμακας για τις οποίες θα διατεθούν συνολικά 550 εκατ. ευρώ. Όπως ήδη αναφέραμε σε σχετικό ρεπορτάζ της Greenagenda νωρίτερα, οι δράσεις αυτές αφορούν επιγραμματικά:

• Την ασφάλεια στη θάλασσα
• Τη βιώσιμη αλιεία
• Την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, τη θαλάσσια ρύπανση και την κλιματική αλλαγή
• Τη γαλάζια οικονομία

Στην καρδιά του ολοκληρωμένου αυτού σχεδίου που η ΕΕ ευελπιστεί ότι θα οδηγήσει σε καθαρότερες και ασφαλέστερες θάλασσες όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο, βρίσκεται η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και η καταπολέμηση της ρύπανσης.

Πέρα από τα άλλα «πακέτα πολιτικών» που προωθεί η ΕΕ στα πλαίσια άλλων προτεραιοτήτων (όπως είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που συμβάλει, μεταξύ άλλων, στη μείωση της ανόδου της στάθμης της θάλασσας ή την προώθηση της κυκλικής οικονομίας που οδηγεί στη μείωση της απόρριψης πλαστικών στις θάλασσες), η ΕΕ ανακοίνωσε συγκεκριμένα μέτρα για καθέναν από τους τρεις αυτούς τομείς.

Προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος: Λιγότερο από το 5% των παγκόσμιων θαλάσσιων και παράκτιων περιοχών προστατεύονται σήμερα από τη νομοθεσία, ενώ το ποσοστό εφαρμογής της νομοθεσίας είναι ακόμη μικρότερο – παρά τον στόχο των Ηνωμένων Εθνών για αύξηση της προστασίας στο 10% έως το 2020. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε τα εξής:

• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τη σταδιακή κατάργηση έως τα τέλη του 2017 όλων των πλαστικών κυπέλλων μίας χρήσης στους ψύκτες νερού και στα μηχανήματα πώλησης νερού σε όλα τα κτήριά της και κατά τις συνεδριάσεις της. Δεσμεύτηκε επίσης να παρουσιάσει στη διάσκεψη «Our Ocean» του 2018 όλες τις προσπάθειές της για περαιτέρω μείωση της χρήσης άλλων πλαστικών ειδών μίας χρήσης σε όλα τα κτήριά της και τις εκδηλώσεις της. Μεταξύ των μέτρων για την επίτευξη του παραπάνω στόχου περιλαμβάνονται οι πράσινες δημόσιες προμήθειες, η μείωση όλων των πλαστικών μίας χρήσης στις καντίνες και τις καφετέριες, η προώθηση της χρήσης πόσιμου νερού, η έναρξη εκστρατείας ευρύτερης ευαισθητοποίησης του προσωπικού σε θέματα μείωσης, διαλογής και ανακύκλωσης των αποβλήτων, καθώς και οικολογικότερης διοργάνωσης των εκδηλώσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
• 20 εκατ. ευρώ για την υποστήριξη της διαχείρισης των προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών σε χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού μέσω του προγράμματος BIOPAMA II (πρόγραμμα για τη βιοποικιλότητα και τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών).
• Στήριξη, από κοινού με τη Γερμανία, της δημιουργίας μιας διατομεακής και διασυνοριακής πολυσυμμετοχικής πλατφόρμας για την περιφερειακή διακυβέρνηση των ωκεανών έως το 2020. Η πλατφόρμα αυτή θα αναπτυχθεί στο πλαίσιο της σύμπραξης για την περιφερειακή διακυβέρνηση των ωκεανών (PROG), η οποία δρομολογήθηκε το 2015 από το πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP), το Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών Βιωσιμότητας (IASS), το Ινστιτούτο Αειφόρου Ανάπτυξης και Διεθνών Σχέσεων (IDDRI) και την ομάδα προβληματισμού για τη βιωσιμότητα (TMG). Η ανάπτυξη της πλατφόρμας ανακοινώθηκε από τη Γερμανία ως προαιρετική δέσμευση με την ευκαιρία της διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για τους ωκεανούς στο πλαίσιο της εφαρμογής του στόχου βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) 14 (5-9 Ιουνίου 2017). Το φόρουμ του PROG θα παρέχει νέες γνώσεις για μια ολοκληρωμένη ωκεάνια διακυβέρνηση σε τρία διαφορετικά επίπεδα: (1) εντός των περιφερειών, (2) μεταξύ των περιφερειών, και (3) μεταξύ περιφερειακού και παγκόσμιου επιπέδου. Στο πλαίσιο της συνεργασίας με διεθνείς εταίρους το 2018, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Γερμανία θα διοργανώσουν την πρώτη συνεδρίαση το 2019.
• 1,5 εκατ. ευρώ για την ανάλυση των οικοσυστημάτων και της οικονομικής δραστηριότητας στη Μεσοατλαντική ράχη και την υφαλορράχη του Ρίο (Rio Grande Rise) για τον προσδιορισμό ενός συνεκτικού συνόλου περιοχών ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος.
• Την πρόθεσή της να στηρίξει τη Γενική Επιτροπή Αλιείας για τη Μεσόγειο όσον αφορά τη θέσπιση περιοχής περιορισμένης αλιείας (FRA) τουλάχιστον 2.700 τ.χλμ.² για την προστασία βενθικών αποθεμάτων σε οικοτόπους που έχουν αναγνωριστεί ως βασικές περιοχές συγκέντρωσης ιχθυδίων και αναπαραγωγής για ορισμένα θαλάσσια είδη έξω από τα χωρικά ύδατα της Ιταλίας και της Κροατίας στην περιοχή Jabuka/Pomo Pit της Αδριατικής. Ο χαρακτηρισμός της Jabuka/Pomo Pit ως περιοχής περιορισμένης αλιείας θα αποφασιστεί κατά την ετήσια σύνοδο της Γενικής Επιτροπής Αλιείας για τη Μεσόγειο στις 16-19 Οκτωβρίου 2017.

Επιπλέον, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι, η κλιματική αλλαγή έχει αμεσότατες συνέπειες για τους ωκεανούς, οι πιο σοβαρές από τις οποίες είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και η οξίνιση. Γι’ αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε τα εξής:

• Σχέδιο ύψους 10 εκατ. ευρώ από κοινού με τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΔΝΟ) για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών. Στόχος του σχεδίου είναι να συσταθούν πέντε κέντρα συνεργασίας στον τομέα της θαλάσσιας τεχνολογίας (MTCC), ένα σε καθεμία από τις περιοχές-στόχους, δηλαδή την Αφρική, την Ασία, την Καραϊβική, τη Λατινική Αμερική και τον Ειρηνικό, ώστε να δημιουργηθεί ένα παγκόσμιο δίκτυο. Στόχος του δικτύου θα είναι να βοηθά τις αναπτυσσόμενες χώρες των περιοχών αυτών να αναπτύξουν μέτρα ενεργειακής απόδοσης στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών.
• 1,5 εκατ. ευρώ για τη μείωση των εκπομπών αιθάλης στην Αρκτική. Το σχέδιο αποσκοπεί στην ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας για την προστασία του περιβάλλοντος της Αρκτικής.
• 600.000 ευρώ κατά τα επόμενα δύο έτη για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την Αρκτική σε τρεις τομείς προτεραιότητας της πολιτικής της ΕΕ για την Αρκτική: κλιματική αλλαγή και προστασία του περιβάλλοντος της Αρκτικής· βιώσιμη ανάπτυξη στην Αρκτική και στη γύρω περιοχή· και διεθνής συνεργασία σε ζητήματα της Αρκτικής.

Τέλος, η θαλάσσια ρύπανση είναι ένα τεράστιο πρόβλημα, καθώς πάνω από 10 εκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων καταλήγουν κάθε χρόνο στη θάλασσα. Οι ιθύνοντες της ΕΕ διακινδυνεύουν την πρόβλεψη ότι χωρίς αλλαγή πολιτικής «εως το 2050 οι θάλασσές μας μπορεί να περιέχουν περισσότερα πλαστικά απόβλητα απ’ ό,τι ψάρια», καθώς κάτι τέτοιο προκύπτει από επιστημονικές εργασίες και στατιστικά δεδομένα. Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών, η ΕΕ ανακοίνωσε τα εξής:

• έναρξη λειτουργίας της πύλης WISE-Marine, μιας πλατφόρμας που παρέχει στο ευρύ κοινό και τα ενδιαφερόμενα μέρη πληροφορίες για ζητήματα σχετικά με τα ευρωπαϊκά ύδατα με σκοπό την καλύτερη ωκεάνια διακυβέρνηση και διαχείριση με βάση το οικοσύστημα. Η πλατφόρμα αυτή θα αναπτυχθεί περαιτέρω κατά τα επόμενα έτη.
• 2 εκατ. ευρώ το 2017 για την εφαρμογή από τα κράτη μέλη της οδηγίας-πλαισίου για τη θαλάσσια στρατηγική και 2,3 επιπλέον εκατ. ευρώ για τη στήριξη της περιφερειακής και διαπεριφερειακής συνεργασίας για τον σκοπό αυτό. Η νομοθεσία της ΕΕ αποσκοπεί στην επίτευξη καλής περιβαλλοντικής κατάστασης (GES) των υδάτων των κρατών μελών της ΕΕ έως το 2020 και στην προστασία των βασικών πόρων από τους οποίους εξαρτώνται οι οικονομικές και κοινωνικές θαλάσσιες δραστηριότητες.
• 2,85 εκατ. ευρώ για την πρόληψη της θαλάσσιας ρύπανσης και για σχέδια ετοιμότητας, καθώς και 2,5 εκατ. ευρώ για εργασίες κατά της θαλάσσιας ρύπανσης, με σκοπό την ενίσχυση και συμπλήρωση των προσπαθειών διασυνοριακής συνεργασίας μεταξύ των χωρών της ΕΕ καθώς και με επιλεγμένες χώρες στην ευρύτερη περιοχή της ΕΕ.
• σχέδια μέτρων για τη μείωση της διαρροής πλαστικών υλών στο περιβάλλον έως το τέλος του 2017 (στο πλαίσιο της επικείμενης στρατηγικής της ΕΕ για τα πλαστικά).
• σχέδια μέτρων το 2017 για τη μείωση των απορρίψεων αποβλήτων πλοίων καθώς και καταλοίπων φορτίου στη θάλασσα.