του Νίκου Αβουκάτου
Στις προοπτικές συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, στην αντιμετώπιση και διαχείριση των επικινδύνων αποβλήτων, καθώς και τη καταλυτική συνδρομή της τεχνητής νοημοσύνης στη διαδικασία της παρακολούθησης της μεταφοράς τους επικεντρώθηκαν οι ομιλητές κατά τη διάρκεια των ομιλιών τους στο τελικό συνέδριο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος MoniCoT «ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ - MONITORING COALITION AGAINST TRAFFKING OF HAZARDOUS WASTE-MoniCoT» που πραγματοποιήθηκε από τη Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη.
Ο Γιώργος Βουρλάκης, υπεύθυνος Διαχείρισης Έργων, Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου –‘Ιδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, αναφέρθηκε στην επιτυχή υλοποίηση του έργου και παρουσίασε εκτενώς τα αποτελέσματα του ευρωπαϊκού έργου που αφορούσε την κοινή δράση μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, με σκοπό την αντιμετώπιση των κενών που εντοπίστηκαν στην παρακολούθηση της μεταφοράς επικίνδυνων αποβλήτων από κράτη-μέλη της ΕΕ και τρίτες χώρες, προς τα ελληνικά και κυπριακά λιμάνια και τελωνεία.
Ο κ. Βουρλάκης επεσήμανε την ανάγκη της ορθής διαχείρισης των επικίνδυνων αποβλήτων εξαιτίας της επικινδυνότητάς τους.
Οι στόχοι του έργου ήταν η δημιουργία ενός κοινού μηχανισμού παρακολούθησης μεταξύ Ελλάδος και Κύπρο για την καλύτερη και αποτελεσματική συνεργασία για την παρακολούθηση της παράνομης διακίνησης των επικίνδυνων αποβλήτων.
Τα αποτελέσματα του έργου
-Σχεδιασμός Επικοινωνιακής στρατηγικής
-Δημιουργία project website (monicot.eu)
-Δύο συναντήσεις ενημέρωσης εμπλεκομένων φορέων σε Ελλάδα και Κύπρο
-Δημιουργία online πλατφόρμας εκπαίδευσης (https: cect.edu.gr/)
Ειδικότερα, ο κ. Βουρλάκης παρουσίασε τα ευρήματα αλλά και τις προτάσεις του έργου. Όπως είπε «η χρήση νέων τεχνολογιών και συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να διευκολύνει τη λήψη αποφάσεων και την επιλογή του κατάλληλου εργαλείου για κάθε μεμονωμένη περίπτωση και να βελτιστοποιήσει και να μεγιστοποιήσει στο μέλλον την προστιθέμενη αξία των πληροφοριών που συλλέγονται από δορυφορικές εικόνες».
Το πρόγραμμα MoniCoT στοχεύει στη βελτίωση των υφιστάμενων διαδικασιών παρακολούθησης των επικίνδυνων αποβλήτων, μέσω της υιοθέτησης ενός κοινού μηχανισμού παρακολούθησης μεταξύ των δύο κρατών και της εφαρμογής μέτρων διαχείρισης και ελέγχου. Σε αυτή την κατεύθυνση, εκπονήθηκαν μελέτες για τη συμμόρφωση των διασυνοριακών μεταφορών αποβλήτων στην Ελλάδα, την Κύπρο και τα υπόλοιπα κράτη της ΕΕ και υλοποιήθηκαν δράσεις αναφορικά με την εκπαίδευση σε δικαστικό, τελωνειακό και λιμενικό προσωπικό όπως και δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με την παρακολούθηση των παράνομων διασυνοριακών μεταφορών επικίνδυνων αποβλήτων.
Στο πλαίσιο του συνεδρίου, ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, Μανώλης Γραφάκος, ανέφερε ότι «η μη ορθή διαχείριση των παράνομα μεταφερόμενων αποβλήτων μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες τόσο στο περιβάλλον όσο και στην ανθρώπινη υγεία. Για αυτό το λόγο, είναι σημαντικό τα μέτρα και οι στρατηγικές αποτροπής της παράνομης μεταφοράς επικίνδυνων αποβλήτων να είναι αποτελεσματικά και να οδηγήσουν στην εξάλειψη του φαινομένου. Συνεπώς, είναι καθήκον μας να βελτιώνουμε και να εκσυγχρονίζουμε, διαρκώς, τις μεθόδους επεξεργασίας, παρακολούθησης και διάθεσης των επικίνδυνων αποβλήτων. Παρουσίασε, συνοπτικά, τις δράσεις του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας προς την κατεύθυνση αυτή, ενώ ανακοίνωσε ότι ολοκληρώθηκε το σχέδιο διαχείρισης των επικίνδυνων αποβλήτων και ξεκινά η διαδικασία για την έγκριση της περιβαλλοντικής μελέτης για αυτό».
Επίσης, στο συνέδριο απηύθυναν χαιρετισμό, ο Γενικός Γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, Ευθύμιος Μπακογιάννης. Όπως τόνισε ο κ. Μπακογιάννης, η ανεύθυνη μεταφορά των επικίνδυνων και ο ακατάλληλος χειρισμός τους μπορούν να οδηγήσουν σε περιβαλλοντικές καταστροφές.
«Βασικοί στόχοι του προγράμματος ήταν η ευαισθητοποίηση του κοινού και η εκπαίδευση των ενδιαφερόμενων. Εξαιρετική σημασία έχουν οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης βέλτιστων πρακτικών στενότερης συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων».
Ο Γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, Δημήτριος Σκάλκος, αναφέρθηκε στο θέμα των χρηματοδοτήσεων για την υλοποίηση του κυβερνητικού σχεδιασμού που αφορά τα επικίνδυνα απόβλητα.
«Πρέπει να αντιμετωπίσουμε μια σειρά ζητημάτων, όπως να έχουμε εγκαταστάσεις και χώρους αποβλήτων ώστε τα επικίνδυνα απόβλητα να μην εξάγονται» τόνισε ο κ. Σκάλκος.
«Μέχρι το 2025 στα στερεά απόβλητα θα δεσμευτούν εθνικοί πόροι που θα ξεπεράσουν τα 160 εκατομμύρια ευρώ και ένα μεγάλος μέρος θα κατευθυνθεί στα επικίνδυνα απόβλητα. Στο νέο "ΕΣΠΑ 2021 -2027" 10 εκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν για τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων και περισσότερα από 120 εκατομμύρια ευρώ προορίζονται για την απορρύπανση εδάφους ενώ για το πρόγραμμα απολιγνιτοποίησης περισσότερα από 52 εκατομμύρια ευρώ δεσμεύονται για την αποκατάσταση των λιγνιτωρυχείων», πρόσθεσε.
Στην ομιλία της, η πρόεδρος Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος ΤΕΕ/ΤΚΜ, Άννα Μίχου, αναφέρθηκε στις σοβαρές ελλείψεις που αφορούν την ορθή διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων ενώ δεν παρέλειψε να θυμίσει ότι η χώρα έχει καταδικαστεί από την ΕΕ για την κακή διαχείρισή τους με αποτέλεσμα να πληρώνει πρόστιμα και να μην απελευθερώνονται πόροι από τα ταμεία.
Για το θέμα των ιστορικών αποθέσεων, ένα χρόνιο πρόβλημα, είπε ότι «αν και έχει γίνει πρόοδος στο ζήτημα αυτό ωστόσο σήμερα περίπου το 50% των επικίνδυνων αποβλήτων δεν έχει αντιμετωπιστεί με τον ορθό τρόπο.
Επίσης, η κ. Μίχου έθεσε το θέμα των επικίνδυνων αποβλήτων στη βιομηχανία και της ανάγκης διερεύνησης των επιλογών βιομηχανικής συμβίωσης και θερμικής συνεπεξεργασίας.
Η κ. Μίχου πρότεινε για την αποξήλωση του καρκινογόνου αμιάντου από τις σκεπές ιδιωτικών και δημόσιων κτιρίων να υλοποιηθούν προγράμματα, αντίστοιχα με το «Αντώνης Τρίτσης» ή το «Εξοικονομώ».
Για το θέμα των ιστορικών αποθέσεων, είπε ότι «αν και έχει γίνει πρόοδος στο ζήτημα αυτό από τις κυβερνήσεις, ωστόσο σήμερα περίπου το 50% των ιστορικών αποθέσεων επικίνδυνων αποβλήτων δεν έχει αντιμετωπιστεί».
Ο α’ Aντιπρόεδρος ΠΑΣΕΠΕ, Χαράλαμπος Χαραλαμπίδης, αναφέρθηκε στην επίσπευση της εξέλιξης του Ηλεκτρονικού Μητρώου Αποβλήτων ώστε να γίνονται έλεγχοι και καλύτερη εποπτεία της διακίνησης των επικίνδυνων αποβλήτων. Για το θέμα της ιχνηλασιμότητας είπε ότι «πρέπει να επεκταθεί σε όλο το εύρος της διαχείρισης των αποβλήτων και σε συνδυασμό με το ΗΜΑ να εξασφαλιστεί η ταχύτητα και η ορθή διαχείριση τους. Εξίσου σημαντικό είναι να δημιουργηθούν μονάδες καύσης υπολειμματικών αποβλήτων στη χώρα. Είναι κρίμα ελληνικές εταιρείες που διαχειρίζονται τα επικίνδυνα απόβλητα που εξάγονται Είναι κρίμα οι ελληνικές εταιρείες να κάνουν διαχείριση και ανάκτηση των αποβλήτων και να μην χρησιμοποιούνται από τους παραγωγούς».
Ο διευθυντής Βορείου Ελλάδος της Polyeco, Γιάννης Καρακόλης, αναφέρθηκε στην αύξηση των τελευταίων ετών, των περιστατικών εντοπισμού διαφόρων αποβλήτων με λανθασμένο χαρακτηρισμό στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης.
Τόνισε τη συνεργασία της Polyeco με Δημοσίους Φορείς όπως ΑΑΔΕ, Τελωνεία, Δήμους τα τελευταία έτη στη διαχείριση διαφόρων τύπων επικινδύνων αποβλήτων .
Όσον αφορά τη νομοθεσία των επικίνδυνων αποβλήτων απαιτείται η αναθεώρηση του ώστε δίνονται όλες οι απαραίτητες διευκρινίσεις στις ευθύνες παραγωγού και στον ορθό χαρακτηρισμό των αποβλήτων.
Ο ιδρυτής και γενικός διευθυντής της Intergeo Στυλιανός Παπαδόπουλος αναφέρθηκε στο θέμα της ημερίδας που ήταν η παραμονή διακίνηση επικίνδυνων αποβλήτων. Κατά την άποψη του κάποια επικίνδυνα απόβλητα μπορεί να μεταφέρονται ως αγαθά ή ως μη επικίνδυνα απόβλητα λόγω εμφανούς οικονομικού οφέλους του παραγωγού. Το υψηλό κόστος διαχείρισης ΕΑ στην Ελλάδα, λόγω έλλειψης αρκετών υποδομών σε συνδυασμό με τη χαλαρότητα των σχετικών ελέγχων από τον κρατικό μηχανισμό, "ενθαρρύνουν" τις παράνομες πρακτικές. Κατά συνέπεια, η καλύτερη λειτουργία των ελεγκτικών μηχανισμών και η ανάπτυξη περισσότερων υποδομών διαχείρισης ΕΑ στην Ελλάδα θα ήταν οι σωστές κινήσεις προς τη λύση του προβλήματος. Η συστηματοποίηση και η ενοποίηση των ελέγχων στα τελωνεία για αγαθά, μη επικίνδυνα απόβλητα και ΕΑ, θα βοηθούσε σημαντικά στον περιορισμό του προβλήματος. Τέλος σημαντικό είναι όσες εταιρείες παραγωγοί αποβλήτων παρανομούν να αφαιρείται η άδειά τους, να δημοσιοποιείται το όνομα τους στην αγορά και να μην συμμετέχουν οι παραβάτες σε διαγωνισμούς».
Ο κ. Παπαδόπουλος δεν παρέλειψε επίσης να αναφερθεί στη θετική σημασία του μέτρου του GPS , που άρχισε φέτος να εφαρμόζεται, για τη μεταφορά των αποβλήτων.
Η Αικατερίνη Καπετανάκη, Συντονίστρια του έργου, υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, παρουσίασε τα εθνικά σχέδια δράσης Ελλάδας Κύπρου για την αντιμετώπιση της παράνομης μεταφοράς επικίνδυνων αποβλήτων.
Στο σημαντικό ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης και των νέων τεχνολογιών στη βελτίωση της διαχείρισης της παρακολούθησης των διασυνοριακών μεταφορών επικίνδυνων αποβλήτων αναφέρθηκε η καθηγήτρια ΕΚΠΑ, Αθανασία Αλωνιστιώτη.
Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν, επίσης, τα εξής δύο ευρωπαϊκά προγράμματα που υλοποιούνται από την Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων: LIFE-IP CEI-Greece «Εφαρμογή της Κυκλικής Οικονομίας στην Ελλάδα» και «Προστατεύοντας τον ευρωπαϊκό χώρο από το οργανωμένο περιβαλλοντικό έγκλημα με έξυπνα εργαλεία εντοπισμού των απειλών - Protecting the EuRopean terrItory from organised environmental crime through intelligent threat detection tools - PERIVALLON».
