του Θοδωρή Καραουλάνη
Η Σύνοδος Κορυφής των ηγετών των χωρών - μελών της ΕΕ για το προσφυγικό αναμένονταν από όλη την Ευρώπη με μεγάλο ενδιαφέρον. Το προσφυγικό ζήτημα και τα θέματα μεταναστών προκαλούν πολλά, πολιτικά – κοινωνικά – οικονομικά, προβλήματα και απασχολούν το σύνολο σχεδόν των ευρωπαϊκών χωρών, ιδιαιτέρως δε τις χώρες πρώτης υποδοχής, όπως η Ελλάδα.
Η Ευρώπη, ως προορισμός, και ο κόσμος ολόκληρος, ως παγκόσμια πρόκληση, αντιμετωπίζουμε τα τελευταία χρόνια το μεγαλύτερο προσφυγικό και μεταναστευτικό κύμα μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η κατάσταση αυτή έχει δημιουργήσει ιδιαίτερες προκλήσεις και προβλήματα, που οι ευρωπαϊκές χώρες, ως προορισμός των προσφύγων και μεταναστών, δεν έχουν αντιμετωπίσει επιτυχώς ακόμη. Κύρια αιτία του φαινομένου των εκατομμυρίων προσφύγων και μεταναστών αναγνωρίζεται ότι είναι οι πολεμικές και άλλες συγκρούσεις σε αρκετές περιοχές της Μέσης Ανατολής, της Ασίας και της Αφρικής. Αλλά δεν είναι ο μόνος λόγος.
Οι οικονομικοί λόγοι, οι αναπτυξιακές ελλείψεις, το κυνήγι ενός καλύτερου μέλλοντος και συνθηκών διαβίωσης, κινούν πολλούς ανθρώπους να αφήσουν τις χώρες τους και να κατευθυνθούν προς την Ευρώπη. Πολλές όμως από αυτές τις αναπτυξιακές και οικονομικές προκλήσεις αποτελούν συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Και επιπλέον πολλές περιοχές, κυρίως στην Αφρική, ερημώνουν λόγω των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Η ξηρασία, η μείωση των υδατικών πόρων και η ερημοποίηση, η αύξηση της έντασης των καιρικών φαινομένων (όπως οι πλημμύρες), η οικολογική υποβάθμιση των εδαφών και των νερών, η μόλυνση (πχ στο Δέλτα του Νίγηρα) είναι μόνο μερικές από τις αιτίες που κάνουν πολύ δύσκολη τη διαβίωση σε αυτές τις περιοχές και συμβάλουν στην αύξηση των προσφυγικών ροών – ή δημιουργούν περιφερειακές συγκρούσεις, για παράδειγμα για τον έλεγχο εύφορων εδαφών ή υδάτων. Μαζί με οικονομικές επιλογές, όπως η μονοκαλλιέργεια παραγωγικών φυτών (καφές, κακάο, ζάχαρη κλπ) σε τεράστιες εκτάσεις, οδηγούν πολλούς ανθρώπους που χάνουν τον τρόπο διαβίωσης που ήξεραν σε μετανάστευση.
Όλα αυτά είναι γνωστά ήδη σε παγκόσμιο επίπεδο. Εκθέσεις του IPCC (Διεθνούς Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή), διαφόρων υπηρεσιών του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών και πολλών περιβαλλοντικών ΜΚΟ έχουν τεκμηριώσει τη συσχέτιση της αλλαγής του κλίματος με τις τοπικές επιπτώσεις και τη συνεπακόλουθη φυγή πληθυσμών από περιοχές που πλήττονται. Όλα αυτά τα έχει αποδεχθεί και η ΕΕ στις συζητήσεις της για τη συμφωνία των Παρισίων και αποτελούν και επιχείρημα για τη φιλόδοξη πορεία που έχει αναλάβει για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Αυτή ακριβώς η ευρωπαϊκή πρωτοπορία σε θέματα κλιματικής αλλαγής είναι που μας κάνει να εντυπωσιαζόμαστε και να αναρωτιόμαστε για το περιεχόμενο της απόφασης του Συμβουλίου Κορυφής της ΕΕ. Διότι απουσιάζει πλήρως, τόσο όπου αναφέρονται αιτίες, όσο και όπου προτείνονται λύσεις και παρεμβάσεις, οποιαδήποτε αναφορά σε αντιμετώπιση επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Ειδικά μάλιστα για την Αφρική, στην οποία αφιερώνεται ολόκληρο κεφάλαιο της απόφασης, ενώ διαπιστώνεται η ανάγκη αναπτυξιακής βοήθειας, τα προτεινόμενα μέτρα εστιάζονται μόνο σε επενδύσεις οικονομικής ανάπτυξης! Αν διαβάσει κανείς την απόφαση των ηγετών της ΕΕ, είναι σαν να μην υπάρχει ξηρασία, πλημμύρες, μόλυνση ή έλλειψη ύδατος, αποψίλωση δασών και ερημοποίηση στην Αφρική. Λες και όλα αυτά δεν έχουν συμβάλει στη μετακίνηση πληθυσμών. Είναι πραγματικά εντυπωσιακή η έλλειψη κατανόησης των πραγματικών συνθηκών στις ευάλωτες περιοχές της Αφρικής που επιδεικνύει η απόφαση των ηγετών της ΕΕ.
Και για να είμαστε συγκεκριμένοι, το κείμενο συμπερασμάτων του Συμβουλίου Κορυφής της ΕΕ που διοργανώθηκε στις 28 Ιουνίου και κυκλοφόρησε την Παρασκευή 29/6, μετά από σχεδόν ολονύκτια διαβούλευση, στο χωρίο για τα θέματα μετανάστευσης αναφέρει χαρακτηριστικά, σε ξεχωριστό σημείο ειδικά για την Αφρική:
«Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της μετανάστευσης στον πυρήνα του, απαιτείται μια εταιρική σχέση με την Αφρική, στόχος της οποίας να είναι ο ουσιαστικός κοινωνικοοικονομικός μετασχηματισμός της αφρικανικής ηπείρου, με αξιοποίηση των αρχών και των στόχων όπως ορίζονται από τις αφρικανικές χώρες στην Ατζέντα 2063. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της πρέπει να αρθούν στο ύψος της πρόκλησης αυτής. Οφείλουμε να αναβαθμίσουμε την έκταση και την ποιότητα της συνεργασίας μας με την Αφρική σε ένα νέο επίπεδο. Κάτι τέτοιο δεν απαιτεί απλώς αυξημένη αναπτυξιακή χρηματοδότηση, αλλά και μέτρα για τη δημιουργία ενός νέου πλαισίου που θα επιτρέψει την ουσιαστική αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων τόσο από Αφρικανούς όσο και από Ευρωπαίους. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην εκπαίδευση, την υγεία, τις υποδομές, την καινοτομία, τη χρηστή διακυβέρνηση και τη χειραφέτηση των γυναικών. Η Αφρική είναι γείτονάς μας και αυτό πρέπει να εκφραστεί μέσω αυξημένων ανταλλαγών και επαφών μεταξύ των λαών και των δύο ηπείρων σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας των πολιτών. Η συνεργασία μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Αφρικανικής Ένωσης είναι ένα σημαντικό στοιχείο της σχέσης μας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί την περαιτέρω ανάπτυξη και προώθησή της».
Με λίγα λόγια: η ΕΕ θέλει να αυξήσει τις επενδύσεις στην Αφρική ώστε να μείνουν οι πληθυσμοί εκεί που διαβιούν και πιθανόν να θέλουν να επιστρέψουν όσοι έχουν ήδη φύγει. Και αυτό σύμφωνα με την ΕΕ θα γίνει δίνοντας έμφαση σε «εκπαίδευση, την υγεία, τις υποδομές, την καινοτομία, τη χρηστή διακυβέρνηση και τη χειραφέτηση των γυναικών». Καμία αναφορά στα άλλα ουσιαστικά προβλήματα! Καμία πρόσκληση σε δράση για το κλίμα και τις τοπικές επιπτώσεις! Είναι πραγματικά εντυπωσιακό…
